Η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή στις φυλακές Κορυδαλλού

Τρίτη 11 Ιουνίου. Δεν είμαι σίγουρη ακριβώς τι ώρα είναι, γιατί δεν έχω ρολόι και παρέδωσα το κινητό μου στην είσοδο.

Έχει σουρουπώσει και όλοι καθόμαστε υπομονετικά στις θέσεις μας. Ακούμε τη μουσουλμανική προσευχή και μετά από λίγο ξεκινάει η παράσταση.

Η Αντιγόνη.

Το διαχρονικό σύμβολο της αντίστασης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Η γυναίκα που δεν κάμφθηκε και έβαλε την αγάπη για τον αδερφό και την πίστη στους άγραφους, ηθικούς κανόνες πάνω από την τυφλή υπακοή στους νόμους του ανθρώπου. Με τίμημα την ίδια της τη ζωή.

Η Αντιγόνη δεν ήταν μία συνηθισμένη παράσταση, διότι μας την παρουσίασαν τα 26 μέλη-κρατούμενοι του θεατρικού εργαστηρίου του Σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού Ι. Με την καθοδήγηση της σκηνοθέτιδας Αικατερίνης Παπαγεωργίου και του ηθοποιού – εμψυχωτή Γιώργου Πατεράκη, η τραγωδία της Αντιγόνης αναβίωσε στον προαύλιο χώρο των φυλακών Κορυδαλλού. H παράσταση δεν θα μπορούσε, επίσης να γίνει χωρίς την συνδρομή της Γιολάντας Κωνσταντινίδου, κοινωνιολόγου του σωφρονιστικού καταστήματος Κορυδαλλού Ι, της Μαρίας Στέφη, διευθύντριας του σωφρονιστικού καταστήματος Κορυδαλλού Ι, και των ηθοποιών Αφροδίτη Κατσαρού και Ζηνοβία Ανανιάδου.

Οι κρατούμενοι- μέλη της θεατρικής ομάδας μας υποδέχτηκαν με χαμόγελο και καλή διάθεση. Όλοι τους ντυμένοι ώρες πριν – οι περισσότεροι με άσπρα ρούχα- ήταν περισσότερο από πρόθυμοι να απαντήσουν στις ερωτήσεις μας και πρωτίστως να μιλήσουν μαζί μας. Να πουν την ιστορία τους.

«Όταν κάναμε πρόβες, ξεχνούσα πως ήμουν στη φυλακή»

Ο Θ., ο Κ., ο Τ. μου μίλησαν για τους ίδιους, το θέατρο, την έγκλειστη ζωή τους και το πώς επιθυμούν να εξελιχθεί η ζωή τους μετά την αποφυλάκιση.

Ο Θ. έχει άγχος, γιατί την επόμενη ημέρα θα έρθουν να τον δουν οι γονείς του και ο μικρός του αδερφός. Θέλει να φανεί αντάξιος των προσδοκιών.

Ήμουν ο τελευταίος που μπήκε στο θεατρικό εργαστήριο, μπήκα τον Απρίλιο. Ήταν καινούργια χωράφια για μένα και μου άρεσε. Τυχαία βρέθηκα εκεί, γιατί μου το πρότεινε η κα Γιολάντα (η κοινωνιολόγος του σωφρονιστικού καταστήματος), γιατί είχαν αποφυλακιστεί άτομα. Πήγα στο δοκιμαστικό και από τότε είδα έναν διαφορετικό τρόπο των πραγμάτων. Στην αρχή ήμουν αγχωμένος. Όμως δεν έχασα καμία πρόβα. Καθημερινά μου έδινε χαρά να πηγαίνω στις πρόβες, να μαθαίνω τα λόγια και να ασχολούμαι με αυτό όσο ήμαστε στα κελιά. Περνάω ωραία στις πρόβες, γιατί όλοι γελάμε. Πετάει ένας μία μ@λ@κί@, τσιμπάμε και συνεχίζουμε.

Για την «Αντιγόνη», μου είπε ότι την ήξερε ονομαστικά, αλλά την έμαθε επί της ουσίας τώρα.

Από την Αντιγόνη μου αρέσει η έννοια του δικαίου, ότι η Αντιγόνη παλεύει για το δίκαιο. Βλέπω τον εαυτό μου στην τραγωδία. Νιώθω ότι εξελίχθηκα, γιατί ανοίχτηκα και έμαθα ότι μου αρέσει το θέατρο. Όταν κάναμε πρόβες στον υπαίθριο χώρο, ξεχνούσα πως ήμουν στη φυλακή. Έξω θέλω να το κυνηγήσω, να ασχοληθώ με το θέατρο, να ψάξω καμία ερασιτεχνική ομάδα.

Ο Κ. ονειρεύεται να ζήσει τη ζωή του σε ένα κτήμα στην Κέρκυρα. Ο ίδιος ήξερε τον μύθο της Αντιγόνης, γιατί διαβάζει πολλά βιβλία.

Διαβάζω ό,τι πέσει στα χέρια μου, αλλά συνήθως ψυχολογία και παραψυχολογία, γιατί σου μαθαίνουν πράγματα. Μου αρέσουν τα αρχαία κείμενα, γιατί ασχολούνται με την ανθρώπινη ύπαρξη. Στην Αντιγόνη μού αρέσει ότι η ηρωίδα αντιστέκεται στον Κρέοντα και δεν υποχωρεί. Πολεμάει για τα ιδανικά της. Είμαι κατά της εξουσίας, όπως την εκπροσωπεί ο Κρέοντας. Δεν λέω να τιμωρηθεί, γιατί δεν είμαι των άκρων, αλλά να υπάρχει δικαιοσύνη.

Η σχέση του με το χώρο του θεάτρου κρατάει χρόνια, γιατί στο επάγγελμα είναι φωτιστής.

Στην περσινή παράσταση του εργαστηρίου, τους Πέρσες δεν ήμουν, γιατί βρισκόμουν στα Τρίκαλα. Μπήκα τον Απρίλιο, από πρόταση της Γιολάντας, γιατί είχαν φύγει κάποιοι. Δεν είχα καθόλου άγχος και δεν με δυσκόλεψε κάτι. Είχα μία επαφή και από πριν. Οι πρόβες μου άρεσαν, γιατί το κλίμα ήταν ευδιάθετο και βοηθούσαν όλοι, η κα Γιολάντα, η σκηνοθέτιδα, οι συγκρατούμενοι.

Από τη συζήτηση μαζί με τον Κ. ξεχωρίζω την άποψη για την αισιοδοξία.

Βλέπω το ποτήρι μισογεμάτο, απάντησα στην ερώτησή σου;, με ρώτησε και χαμογέλασε.

Ο Τ. ήταν ο τελευταίος κρατούμενος με τον οποίο μίλησα και τον βρήκα να κάθεται σε ένα παγκάκι και να καπνίζει.

Για τον ίδιο το θέατρο είναι κάτι πρωτόγνωρο και ελπιδοφόρο. Ξεκίνησα από περιέργεια στο θεατρικό εργαστήριο, γιατί πριν χρόνια είχα δει με την ανιψιά μου μία παράσταση και με είχε συγκινήσει. Όταν ξεκίνησα, δεν ήμουν αγχωμένος, γιατί το πήγα σιγά- σιγά. Το κίνητρο για να το κάνω δεν ήταν μόνο να πάρω ένα χαρτί , για να το δουν οι δικαστές, αλλά και κάτι διαφορετικό, να κάνω κάτι εγώ ο ίδιος.

Η ιστορία της Αντιγόνης τον συγκίνησε και τον ενέπνευσε να αξιοποιήσει όσα έχει.

Την Αντιγόνη δεν την ήξερα από πριν, αλλά έμαθα τώρα την ιστορία της και με συγκίνησε. Με ενέπνευσε να θέλω να το κυνηγήσω έξω, το θέατρο, να ασχοληθώ με την υποκριτική και να προσφέρω στην κοινωνία. Έχω πτυχίο μηχανικού από έξω και μέσα από τις φυλακές, έχω πάρει πτυχία ψυχολογίας, πληροφορικής και διοίκησης επιχειρήσεων. Τόσα χρόνια όλα αυτά έχουν μείνει ανεκμετάλλευτα. Θέλω αυτά που έχω μάθει να τα δώσω στην κοινωνία. Ο χρόνος περνάει και αρκετά έμεινα πίσω. Θέλω να κάνω πράγματα στη ζωή μου.

Οι κρατούμενοι, αν και ο καθένας τους ξεκίνησε από διαφορετική αφετηρία, συγκλίνουν σε πολλά: στην αφοσίωσή τους προς την παράσταση, την αναγνώριση ότι έκαναν λάθη, την επιθυμία να προχωρήσουν στη ζωή τους, τη δέσμευση να υπηρετήσουν το θέατρο (ο καθένας σε διαφορετικό βαθμό) και την εκτίμηση προς δύο συγκεκριμένα πρόσωπα, την Αικατερίνη Παπαγεωργίου και την Γιολάντα Κωνσταντίνιδη. Σε όλες τις συζητήσεις που έκανα μαζί τους, δεν ξεχνούσαν να ευχαριστήσουν αυτές τις δύο γυναίκες, που τους στάθηκαν και έτρεξαν για όλα.

Δεν είχα την ευκαιρία να μιλήσω μαζί τους προσωπικώς, όμως ήταν δύο γυναίκες με χαμόγελο στα χείλη, τις οποίες οι κρατούμενοι χαιρετούσαν με χαρά και για τις οποίες μιλούσαν με αγάπη. Για τους κρατούμενους άλλωστε η Αντιγόνη είναι η κα Κωνσταντινίδη, που πάλεψε για αυτούς στα εύκολα και στα δύσκολα.

«Ο νους δεν φυλακίζεται»

Η παράσταση ξεκίνησε. Με τη συνοδεία τριών κρατουμένων μουσικών (κλαρίνο, κρουστά, μπάσο), ο μύθος της Αντιγόνης πήρε σάρκα και οστά στις φυλακές και το κλίμα ήταν συγκινησιακά φορτισμένο.

Η τελευταία σκηνή της παράστασης με τους άνδρες του Χορού να απαγγέλουν εμβληματικές φράσεις της σοφόκλειας τραγωδίας λειτούργησε ως λύτρωση για τους κρατούμενους, ως μία συγχώρεση για τα λάθη που έκαναν και τους οδήγησαν στη φυλακή. «Το αύριο δεν είναι αδιέξοδο», γιατί ο καθένας μπορεί να εξιλεωθεί για τα κρίματά του, πασχίζοντας για το καλύτερο της κοινωνίας και του συνανθρώπου.

«Ο νους δεν φυλακίζεται», είπε μόλις έπεσε η αυλαία η σκηνοθέτης Αικατερίνη Παπαγεωργίου. «Η σημερινή είναι μία ημέρα επιβράβευσης για αυτούς τους ανθρώπους, που υποστηρίζουν έμπρακτα το δικαίωμά τους στη δεύτερη ευκαιρία. Ενώ όλα τους τραβούν προς τα κάτω, προσπαθούν να βγουν στην επιφάνεια κι αυτό με κάνει να αγαπώ ξανά από την αρχή τους ανθρώπους».

Και πράγματι, αυτό διαπίστωσα, όταν μίλησα με τους κρατούμενους μετά το πέρας της παράστασης. Συγκινημένοι με το αποτέλεσμα, λιγότερο αγχωμένοι για την αυριανή παράσταση και περισσότερο έτοιμοι να δώσουν τον καλύτερο τους εαυτό για αυτούς που αγαπούν.

Τα όνειρα δε φυλακίζονται.