Η επόμενη μέρα χωρίς τον Άσαντ στη Συρία: Τα πέντε σενάρια και το μεγάλο στοίχημα για τους αντικαθεστωτικούς

Τέλος εποχής για τη Συρία, γιατί τα 50 χρόνια κυριαρχίας της οικογένειας Άσαντ είναι πλέον παρελθόν.

Ύστερα από την πτώση του σκληρού καθεστώτος από τους ισλαμιστές τζιχαντιστές της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, η πολύπαθη από τον εμφύλιο πόλεμο και εσωτερικές διαιρέσεις χώρα παλεύει για την ίδια της την ύπαρξη, καθώς κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι οι ετερόκλητες δυνάμεις θα καταφέρουν να συγκροτήσουν ένα κοινό μέτωπο.

Παράλληλα, το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών συγκλήθηκε να συνεδριάσει εκτάκτως για τη Συρία.

Η συνεδρίαση θα γίνει σήμερα 09/12, κεκλεισμένων των θυρών με θέμα τις εξελίξεις στη Συρία, μετά την πτώση του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, ενημέρωσαν χθες Κυριακή διπλωματικές πηγές το Γαλλικό Πρακτορείο.

Η έκτακτη συνεδρίαση, που προγραμματίζεται να αρχίσει περί τις 15:00 (τοπική ώρα· 22:00 ώρα Ελλάδας), ζητήθηκε νωρίτερα χθες από τη Ρωσία.

Συρία: Η πρώτη ημέρα χωρίς τον Άσαντ

People celebrated in the streets of Damascus after Syria’s opposition fighters entered the city, toppling the Assad regime and declaring Syria free. pic.twitter.com/Fr7WOpkXmX

— Al Jazeera English (@AJEnglish) December 8, 2024

Εξάλλου, η τραγωδία της Συρίας είναι ότι δεν είναι ένα έθνος και ότι σχεδόν κανένας από τους γείτονές της δεν βλέπει κάποιο πλεονέκτημα από τον «θάνατο» του καθεστώτος του Άσαντ παρά μόνο μία γενικευμένη αναρχία.

Η οικογένεια Άσαντ, που ανήκε στην μειοψηφία των Αλεβιτών, μπορεί να κυβέρνησε τη χώρα για πάνω από 50 χρόνια με αυταρχικό τρόπο αλλά κατάφερε όλο αυτό το διάστημα να δώσει μια επίφαση ενότητας εκεί που δεν υπήρχε.

Αποκαλυπτική είναι η δήλωση νεαρού ιμάμη καθώς γίνονταν οι προετοιμασίες για την ταφή του πρώην προέδρου της Συρίας Χαφέζ Ασάντ. «Ως Αλεβίτες δεν είμαστε σιίτες μουσουλμάνοι, το ξέρεις; Δεν είμαστε και πολύ μουσουλμάνοι. Κάτω από τον Άσαντ απλά υπογράψαμε σε όλα αυτά για να δημιουργήσουμε ένα μπλοκ εξουσίας με τους Σιίτες στο Λίβανο, και στο Ιράν, για να υποστηρίξουμε την κυβέρνηση της μειονότητας μας», είπε.

Για δεκαετίες ο Χαφέζ, και στη συνέχεια ο γιος του Μπασάρ, κατάλαβαν το τι σημαίνει το να είναι μέρος μιας «σιιτικής ημισελήνου» που τους έδεσε με την Τεχεράνη και τη Βηρυτό ως το καλύτερο μέσο επιβίωσής τους απέναντι σε ένα εχθρικό Ισραήλ.

Διαβάστε ακόμη: Συρία: Αναχωρεί από τη Δαμασκό ο Έλληνας πρεσβευτής Νικόλαος Πρωτονοτάριος και δύο υπάλληλοι

Ο εμφύλιος του 2012 έκανε τον Άσαντ να αλλάξει στάση οδηγώντας στην εμφάνιση του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους στην ανατολική Συρία, την απόσχιση των Κούρδων και την μετατροπή της χώρας σε ένα απέραντο μέτωπο όλα αυτά για την πολιτική του επιβίωση.

Syrians celebrating in Latakia were filmed riding around on a toppled statue of former president Hafez al-Assad, Bashar’s father, as it was dragged through the streets. pic.twitter.com/C6hsxXndaI

— Al Jazeera English (@AJEnglish) December 8, 2024

Γι’ αυτό και τώρα όλοι οι αντικαθεστωτικοί, αλλά και οι συριακές μειονότητες, ειδικά οι Αλεβίτες και οι Χριστιανοί, προσπαθούν να παρουσιάσουν ένα ενωτικό προφίλ, καθώς είναι δεδομένο ότι η χρονική συγκυρία δεν ευνοεί τις εκφράσεις διχασμού.

Το Ισραήλ δεν θέλει μια σταθερή Συρία, καθώς το εβραϊκό κράτος έχει καταλάβει τα Υψώματα του Γκολάν από το 1967 και επεκτάθηκε ακόμα πιο πολύ το 1973. Δεν θα επιτρέψει ποτέ στη Δαμασκό να επιστρέψει στις ανατολικές όχθες της Θάλασσας της Γαλιλαίας, όπως αναφέρει ο Independent.

Από την πλευρά του o Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μπορεί να θέλει να δει τα περισσότερα από τα τρία εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που η χώρα του έχει απορροφήσει να επιστρέφουν στη χώρα τους, αλλά θέλει επίσης να έχει ελεύθερο έλεγχο για να επιτεθεί σε κουρδικές ομάδες στο συριακό έδαφος. Δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό αν η Συρία καθιερωθεί σε μια δημοκρατία.

Το Ιράν μπορεί να έχει χάσει το έρεισμά του στη Συρία, αλλά οι άλλες μαριονέτες του η Χεζμπολάχ στο Λίβανο και στο Ιράκ θα συνεχίσουν να αποσταθεροποιούν τη Συρία όπως έχουν κάνει στο Ιράκ, για να αποτρέψουν την σουνιτική ηγεμονία. Μία ασταθής Συρία, έστω και σε κάποια τμήματά της θα ήταν χρήσιμη για ιρανικές ομάδες να επιτεθούν στο Ισραήλ, πράγμα που σημαίνει ότι η Χεζμπολάχ του Λιβάνου θα συνεχίσει να κρατά τη χώρα εκτός ισορροπίας.

Στην επανάσταση εναντίον του Άσαντ καθοριστικός ήταν ο ρόλος της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ υπό τον Αμπού Μοχάμεντ αλ-Γκολάνι. Το κίνημά του ξεκίνησε τη ζωή του ως κλάδος του Ισλαμικού Κράτους και της Αλ Κάιντα, αλλά διαχωρίστηκε επίσημα από την τελευταία το 2016. Έχει καλλιεργήσει προσεκτικά την πολιτική του εικόνα.

Το χάος στη Συρία από την ισραηλινή, τουρκική, ιρανική και σιιτική οπτική θα ήταν καλύτερο από τη σταθερότητα και τη σταθερή μετάβαση, κυρίως, στη δημοκρατία. Το χάος είναι πολύ πιο εύκολο να επιτευχθεί.

Τα πέντε σενάρια για τη Συρία

Το πρώτο σενάριο πιθανών εξελίξεων στη Συρία υποδηλώνει τη δημιουργία της Δημοκρατίας της Συρίας ως συμμαχία της αντιπολίτευσης με τη συμμετοχή διαφόρων φατριών.

Αν και μια τέτοια επιλογή δύσκολα μπορεί να πραγματοποιηθεί, θα υποστηριχθεί από την Τουρκία, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ, τις ευρωπαϊκές χώρες, καθώς θα επιτρέψει τη διατήρηση της ακεραιότητας της Συρίας, όπως εκτιμά αναλυτής.

Το δεύτερο σενάριο είναι η δημιουργία της Ισλαμικής Δημοκρατίας της Συρίας, με εκπροσώπους της Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ Σαμ να αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της νέας εξουσίας. Σε αυτή την περίπτωση η Συρία θα κυβερνηθεί από εκπροσώπους των Σαλαφιστών «που δεν αισθάνονται εχθρότητα εναντίον του Ισραήλ ή των ΗΠΑ».

Πιθανό είναι σύμφωνα με το τρίτο σενάριο, «ένα αντι-Σιιτικό κράτος ελεγχόμενο από το Ισραήλ» με αντίπαλο δέος το Ιράν που θα φέρει το τερματισμό της υλικοτεχνικής και στρατιωτικής υποστήριξης προς την αποδυναμωμένη Χεζμπολάχ.

Ένα άλλο, τέταρτο σενάριο προτείνει τη δημιουργία μιας Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Συρίας υπό αμερικανική ηγεσία, όπως έγινε με τα Βαλκάνια.

Το πέμπτο σενάριο και χειρότερο είναι τη διάσπασή της και την αποσύνθεσή της. Αυτό γιατί αν η αντιπολίτευση και ο διεθνής παράγοντας δεν καταφέρουν να καταλήξουν σε συμφωνία ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία θα ενταθεί και πάλι οδηγώντας στη χώρα σε διάλυση.

Οι επιδιώξεις της Τουρκίας

Η Τουρκία, προς το παρόν, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Με την αποχώρηση του Άσαντ, η Άγκυρα θα ασκήσει σαφώς πολύ μεγαλύτερη εξουσία στον νότιο γείτονά της και σε ολόκληρο το Λεβάντε (συνώνυμο για τις χώρες της ανατολικής Μεσογείου), ευνοώντας τις νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Η Τουρκία υποστηρίζει ανοιχτά την πολιτοφυλακή του Συριακού Εθνικού Στρατού, η οποία έχει επικεντρώσει τις δράσεις της κυρίως στις μάχες με τους Κούρδους της Συρίας τις τελευταίες εβδομάδες, με τις συγκρούσεις να συνεχίζονται την Κυριακή.

Η Τουρκία έχει επίσης παράσχει σιωπηρή υποστήριξη στην πιο ισχυρή ομάδα των Σύρων ανταρτών, τη Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS). Η HTS, η οποία έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ λόγω των προηγούμενων δεσμών της με την Αλ Κάιντα, ηγήθηκε της επίθεσης των ανταρτών που κατέλαβε τις πόλεις Χαλέπι, Χάμα και Χομς πριν από την πτώση της Δαμασκού την Κυριακή. Η συριακή πρωτεύουσα καταλήφθηκε κυρίως από αντάρτες από τη νότια Συρία, πολλοί από τους οποίους ήταν αντάρτες που κάποτε υποστηρίζονταν από τη Σαουδική Αραβία, η οποία αργότερα συμφιλιώθηκε με το καθεστώς ως μέρος μιας ειρηνευτικής διαδικασίας υπό την επίβλεψη της Ρωσίας.

«Η Τουρκία έχει την κύρια ευθύνη να διασφαλίσει αν από την αλλαγή θα προκύψει μεγαλύτερη σταθερότητα και επιστροφές προσφύγων και μία νέα Συρία, παρά ένας νέος εμφύλιος πόλεμος και μια επαναχάραξη των γραμμών στον χάρτη μεταξύ Αράβων, Κούρδων και άλλων φατριών», δήλωσε ο Τσαρλς Λίστερ, διευθυντής του προγράμματος για τη Συρία στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής. «Η Τουρκία έχει τα μέσα». Οι αξιωματούχοι στην Άγκυρα, όπως σχεδόν σε όλες τις άλλες πρωτεύουσες, εξέφρασαν την έκπληξή τους από την απροσδόκητη έκταση της επιτυχίας των Σύρων ανταρτών.

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν δήλωσε στη Ντόχα την Κυριακή ότι η διατήρηση της ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας είναι ο βασικός στόχος της Άγκυρας, όπως και η μάχη κατά των «τρομοκρατών» στις ελεγχόμενες από τους Κούρδους περιοχές της Συρίας. «Από την σκοπιά της Τουρκίας, το νέο στοιχείο κινδύνου είναι η κατάρρευση του συριακού κράτους», δήλωσε ο Σινάν Ουλγκέν, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Edam στην Κωνσταντινούπολη. «Ο κατακερματισμός της πολιτικής ενότητας της Συρίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην εμφάνιση ενός πρώιμου κράτους της κουρδικής οντότητας, με την πιθανή υποστήριξη των ΗΠΑ και του Ισραήλ».

Σε αντίθεση με την πολιτοφυλακή του Συριακού Εθνικού Στρατού, η HTS έχει αποφύγει σε μεγάλο βαθμό να πολεμήσει τους Κούρδους τις τελευταίες εβδομάδες. Η ομάδα επέτρεψε στις κουρδικές πολιτοφυλακές να απομακρυνθούν με ασφάλεια από περιοχές του Χαλεπίου και μίλησε για την ανάγκη προστασίας της εθνοτικής και θρησκευτικής πολυμορφίας της Συρίας.

Ο φόβος νέων αναταραχών

Οι μοναρχίες του Περσικού Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ – που κάποτε χρηματοδότησε τους Σύρους αντάρτες, εργάζονται επίσης για να διασφαλίσουν ότι η πτώση του Άσαντ δεν θα πυροδοτήσει ένα νέο κύμα αναταραχών εναντίον των ηγεμόνων της περιοχής και μια αναζωπύρωση εξτρεμιστικών κινημάτων όπως το Ισλαμικό Κράτος, που ακολούθησε την Αραβική Άνοιξη του 2011. «Υπάρχουν πολλά τραύματα στην περιοχή. Τα καλά νέα μετατρέπονται σε κακά νέα πολύ γρήγορα», δήλωσε ο Μαχέντ αλ-Ανσάρι, ανώτερος σύμβουλος του πρωθυπουργού του Κατάρ. «Δεν θέλουμε αυτό που συνέβη σε άλλα έθνη μετά την Αραβική Άνοιξη να συμβεί στη Συρία. Θα θέλαμε να δούμε μια μετάβαση υπέρ των ανθρώπων στη Συρία».

Ο ρόλος του Ισραήλ

Το Ισραήλ, το οποίο μετέφερε στρατεύματα στη Συρία κατά μήκος των Υψωμάτων του Γκολάν αυτό το Σαββατοκύριακο, σημείωσε ένα στρατηγικό επίτευγμα με τη διάσπαση του άξονα αντίστασης, υπό την ηγεσία του Ιράν, που αποτελεί τον πιο επικίνδυνο εχθρό του.

Ήταν η προηγούμενη επιτυχία του Ισραήλ με την καταστροφή της πολιτοφυλακής της Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία παρείχε στον Άσαντ τις χερσαίες δυνάμεις της, που επέτρεψε στους Σύρους αντάρτες να νικήσουν τον στρατό του καθεστώτος. Οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι, ωστόσο, ανησυχούν επίσης για την άνοδο ενός σουνιτικού ισλαμικού κράτους που υποστηρίζεται από την Τουρκία στα σύνορά του, ένα κράτος που μπορεί να προσπαθήσει να ανακτήσει τα Υψίπεδα του Γκολάν, τα οποία το Ισραήλ κατέλαβε το 1967, και που θα μπορούσε να συμμαχήσει με τη Χαμάς, την Παλαιστινιακή μαχητική ομάδα.

Ο ηγέτης του HTS, Αχμέντ αλ-Σάρα, κατάγεται από Σύρους που εγκατέλειψαν τα Υψίπεδα του Γκολάν μετά την ισραηλινή κατοχή του. Ο διοικητής των ανταρτών, ο οποίος επέστρεψε στη Δαμασκό, κάνοντας μια θριαμβευτική εμφάνιση στο αρχαίο τζαμί Ομαγιάντ της πρωτεύουσας την Κυριακή, είπε ότι ασπάστηκε για πρώτη φορά τον ισλαμισμό κατά τη διάρκεια της δεύτερης παλαιστινιακής ιντιφάντα που ξεκίνησε το 2000.

Το Ιράκ έχει παρόμοιες ανησυχίες, με τους αξιωματούχους εκεί να ανησυχούν ότι τα γεγονότα στη Συρία θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν μια νέα σουνιτική εξέγερση στο εσωτερικό. Ο Τζαουλάνι ξεκίνησε τη δράση του ως σουνίτης ισλαμιστής αντάρτης στο Ιράκ το 2003.

Οι επόμενες κινήσεις των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ, οι οποίες διατηρούν στρατεύματα στον συριακό κουρδικό θύλακα σε μία έρημη περιοχή στα σύνορα με την Ιορδανία, παρέμειναν στο περιθώριο καθώς κατέρρεε το καθεστώς του Άσαντ. Ο εκλεγμένος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ενέκρινε αυτή τη στάση, γράφοντας σε ανάρτηση στα social media το Σάββατο ότι η Συρία «δεν είναι δικός μας αγώνας μας» και ότι οι ΗΠΑ «δεν πρέπει να έχουν καμία σχέση».

Όσο για τη Ρωσία, πρόσθεσε σε άλλη ανάρτησή του μετά την πτώση του Άσαντ, δεν υπήρχε κανένας λόγος να βρίσκεται στη Συρία εξαρχής.

Η ήττα της Ρωσίας

Στα ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η πτώση της Δαμασκού αντιμετωπίστηκε ως γεωπολιτική καταστροφή, με τον υπερεθνικιστή ιδεολόγο Αλεξάντερ Ντούγκιν να την περιγράφει ως «τραγικό γεγονός». Η Ρωσία, η οποία έδωσε άσυλο στον Πρόεδρο Άσαντ, ανέπτυξε στρατεύματα στη Συρία το 2015, καταφέρνοντας να αποτρέψει την κατάρρευση του καθεστώτος εκείνη την εποχή. «Αυτό που συνέβη είναι ένα τεράστιο πλήγμα για την περιφερειακή επιρροή και το κύρος της Ρωσίας», δήλωσε ο Alexander Gabuev, διευθυντής του Carnegie Russia Eurasia Center. «Η υποστήριξη του καθεστώτος Άσαντ, η παρέμβαση στον συριακό εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό του Άσαντ με τους Ιρανούς, ανέδειξε της ικανότητες της Ρωσίας».

Οι βάσεις στις ακτές της Μεσογείου της Συρίας, η ναυτική εγκατάσταση στο Τατρτούς, την οποία η Ρωσία μίσθωσε για 49 χρόνια το 2017 και το αεροδρόμιο στο Χαμενέιμ, είναι ζωτικής σημασίας για την ικανότητα της Ρωσίας να επηρεάζει τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, όπου συμμετέχει σε συγκρούσεις στη Λιβύη, το Σουδάν, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, το Μάλι και τον Νίγηρα.