Καθαρά Δευτέρα: Τι γιορτάζουμε και γιατί έχει αυτή την ονομασία – Τα έθιμα και ο συμβολισμός του χαρταετού

Η Καθαρά Δευτέρα ήρθε σήμερα (18/3), δίνοντάς μας μια μέρα με περισσότερη ξεγνοιασιά και ξεκινώντας την αντίστροφη μέτρηση για την Κυριακή του Πάσχα, που θα έρθει σε ακριβώς 48 ημέρες, στις 5 Μαΐου για το 2024.

Σύμφωνα με το ορθόδοξο χριστιανικό εορτολόγιο η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα μετά από την τελευταία Κυριακή των Απόκριων και η πρώτη μέρα της Μεγάλης Σαρακοστής, αλλά και της ονομαζόμενης Καθαρής Εβδομάδας. Η Καθαρή Δευτέρα είναι αφιερωμένη στην αυστηρή νηστεία και γιορτάζεται μαζί με τα Κούλουμα.

Διαβάστε επίσης: Καιρός σήμερα 18/3: Καθαρά Δευτέρα με καθαρό ουρανό και άνοδο της θερμοκρασίας – Ποιες περιοχές θα μπορέσουν να πετάξουν χαρταετό

Σύμφωνα με την «Έκθεσιν της Βασιλείου Τάξεως» Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, την μέρα αυτή στην αίθουσα Μαγναύρα των Βυζαντινών ανακτόρων κηρυσσόταν από τον αυτοκράτορα η έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Με την Καθαρά Δευτέρα αρχίζουν οι μέρες της Σαρακοστής για την Ορθόδοξη εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σηματοδοτεί το τέλος των Αποκριών. Επίσης Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονταν» πνευματικά και σωματικά. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 μέρες, όσες ήταν και οι μέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Την Καθαρή Δευτέρα κατά το έθιμο τρώμε λαγάνα (άζυμο ψωμί που φτιάχνεται μόνο αυτή την μέρα), αλλά και άλλα νηστίσιμα όπως ταραμά, λαχανικά, χαλβά, θαλασσινά, ελιές και φασουλάδα χωρίς λάδι. Αυτή την μέρα πετάμε και τον χαρταετό.

Απαραίτητα στοιχεία της αποκριάς θεωρούνται τα κούλουμα και ο χαρταετός. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις τελειώνουν με τα κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού.

Γιατί τα λέμε Κούλουμα και ο λόγος που πετάμε χαρταετό

Με τον όρο κούλουμα, εννοούμε τη μαζική έξοδο του κόσμου στην ύπαιθρο και τον εορτασμό της Καθαρής Δευτέρας έξω στην φύση. Τα κούλουμα είναι γνωστά και σαν κούλουμπα, κούμουλες, κουμουλάθες ή κούμουλα.

Σύμφωνα με τον κορυφαίο λαογράφο Νικόλαο Πολίτη η προέλευση της λέξης είναι λατινική, από το cumulus που εκτός από την σημασία του σωρού, σημαίνει και την αφθονία, το περίσσευμα, το πέρας, αλλά και τον επίλογο. Στην συνείδηση του κόσμου τα κούλουμα είναι ένα λαϊκό πανηγύρι που γιορτάζεται στην ύπαιθρο.

Η γιορτή της Καθαρής Δευτέρας θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.

Όμως, σήμερα, πετάμε τον χαρταετό. Με τη δύναμη των χεριών ανυψώνουμε την ανθρώπινη ψυχή προς τον Δημιουργό της. Γιατί, μέσω αυτής της διαδικασίας ερχόμαστε πιο κοντά στον Θεό και αυτή η επαφή συμβολίζεται με τον χαρταετό που επίσης πλησιάζει προς τον Θεό, καθώς πετάει ψηλά στον ουρανό.

Μετά το πέταγμα του χαρταετού, η ψυχή μας είναι καθαρή και έτοιμη να ξεκινήσει τη νηστεία της Σαρακοστής, και η αρχή γίνεται σήμερα.