Τα 500 ονόματα της Παναγίας! Τι συμβολίζει το καθένα;

Ανήμερα των Εισοδίων της Παναγίας σήμερα (διαβάστε εδώ) και το Athensmagazine.gr σας παρουσιάζει τα πάντα για την Μητέρα του Ιησού. Ο λαός έχει δώσει αμέτρητα ονόματα, γνωστά και ως «Θεοτοκωνύμια», στην Παναγία, ξεπερνώντας τα 500. Τα ονόματα αυτά προέρχονται είτε από ύμνους, είτε από τη γεωγραφική τοποθεσία ενός Ναού ή Μοναστηριού, είτε από τον τρόπο με τον οποίο έχει αγιογραφηθεί. «Η ονοματοδοσία γίνεται συνήθως ανάλογα με τον τόπο ή τον τρόπο εικονογράφησης», εξηγεί ο διδάκτωρ Θεολογίας Αλέξανδρος Καριώτογλου.

Η Παναγία κατέχει κεντρική θέση στην τιμή και τον σεβασμό των χριστιανών σε όλη την Ελλάδα, από μεγαλοπρεπείς εκκλησίες έως ταπεινά ξωκλήσια. Την αποκαλούν Θεοτόκο, ενώ της έχουν δώσει και πολυάριθμα προσωνύμια. Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, είτε νησιωτική είτε ηπειρωτική, συναντάμε εφευρετικά και ιδιαίτερα ονόματα της Παναγίας.

Ο κ. Καριώτογλου επισημαίνει ότι υπάρχουν δύο κύριοι τρόποι ονοματοδοσίας: ανάλογα με τον τόπο ή την εικονογράφηση. Προσθέτει ότι μπορεί να υπάρχει και ένας τρίτος τρόπος, που βασίζεται στη σχέση του Χριστού με την Παναγία. Αναφέρει, για παράδειγμα, την Παναγία τη Γλυκοφιλούσα, όπου ο Χριστός αγγίζει το μάγουλο της μητέρας του, σε αντίθεση με άλλες παραστάσεις που διατηρούν μια σχετική απόσταση, συμβολίζοντας την ισορροπημένη σχέση μεταξύ μητέρας και παιδιού.

Παρά τα εκατοντάδες προσωνύμια της Θεομήτορος, σε κάθε ναό, μέσα στο ιερό, υπάρχει πάντα η Παναγία η Πλατυτέρα των Ουρανών, που απεικονίζεται με ανοιχτά τα χέρια και στη μέση της βρίσκεται η μορφή του Χριστού.

Από τις πιο γνωστές Παναγίες, που πήραν το όνομά τους από τη γεωγραφική θέση ή την τοποθεσία του ναού, είναι η Παναγία η Κανάλα στην Κύθνο, η Παναγία Σουμελά, η Παναγία η Λιμνιά στη Λίμνη Ευβοίας, η Παναγία Κύκκου στην Κύπρο, η Παναγία η Ιεροσολυμίτισσα, η Παναγία η Αγιασώτισσα στην Αγιάσο και η Παναγία η Φοδελιώτισσα στο Φόδελε Ηρακλείου.

Υπάρχουν και ονόματα που προσδιορίζουν το σημείο όπου βρίσκεται ο ναός, όπως η Παναγία Σπηλιανή στο Πυθαγόρειο Σάμου και στη Νίσυρο, η Παναγία Γκρεμιώτισσα στην Ιο, η Παναγία Σαραντασκαλιώτισσα στον Μαραθόκαμπο Σάμου, η Παναγία Θαλασσινή στην Άνδρο και η Παναγία η Κρεμαστή στην Ηλεία.

Τα προσωνύμια της Παναγίας αποδίδονται επίσης ανάλογα με τον τρόπο που είναι ζωγραφισμένη η εικόνα της. Ο κ. Καριώτογλου υπενθυμίζει ονόματα όπως Γλυκοφιλούσα, Ελεούσα, Βρεφοκρατούσα, Μεγαλομάτα, Θρηνούσα, Δεξιά και Τριχερούσα. Η εικόνα της Παναγίας της Τριχερούσας βρίσκεται στη Μονή Χιλανδαρίου στο Άγιο Όρος και συνδέεται με την ιστορία του αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού.

Ένας άλλος τρόπος απόδοσης ονομάτων είναι μέσω συσχέτισης με γεγονότα ή φυσικά φαινόμενα. Στην Κεφαλονιά, η Παναγία Φιδούσα είναι γνωστή για τα μικρά και ακίνδυνα φίδια που εμφανίζονται κοντά στον Δεκαπενταύγουστο. Στη Σάμο, το μοναστήρι της Παναγίας της Βροντιανής έχει λάβει το όνομά του από τον δυνατό άνεμο που βροντάει στην περιοχή.

Ποια ήταν η Παναγία η Θαλασσομαχούσα

Ακόμη, στη Ζάκυνθο, στη Μονή Στροφάδων, βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας της Θαλασσομαχούσας. Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα, που κάποτε εκλάπη, πάλεψε με τα κύματα και έφτασε στο Μοναστήρι χωρίς να καταστραφεί στη θάλασσα.

Σε άλλες περιπτώσεις η Παναγία ονομάζεται ανάλογα με την ημερομηνία που γιορτάζει. Ετσι, στη Σαντορίνη απαντάται η Παναγία η Τριτιανή που γιορτάζει την τρίτη ημέρα του Πάσχα και στη Σίφνο η Παναγία η Δεκαπεντούσα, που γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο.

«Η ύπαρξη αυτής της πλούσιας ονοματολογίας δεν σημαίνει απλώς μια συναισθηματική σχέση του λαού με την Παναγία, αλλά κυρίως το γεγονός ότι μέσα από αυτόν τον πλούτο των ονομάτων επισημαινόταν η σημασία του προσώπου για τη Σωτηρία του κόσμου: η Μαρία έγινε το σκεύος εκλογής για να γίνει ο Θεός άνθρωπος και να διασωθεί το ανθρώπινο γένος και ο κόσμος από τη φθορά του θανάτου.

Αλλωστε και η γιορτή της Κοίμησης αυτό ακριβώς συμβολίζει, την καταπάτηση του Θανάτου. Γι αυτό και τιμάται ως το Πάσχα του καλοκαιριού», καταλήγει ο κ. Καριώτογλου.

Πριν από μερικά χρόνια οι μαθητές του 3ου Γυμνάσιου Κερατσινίου, με επιβλέπουσα την καθηγήτρια τους κα Γαρεφαλάκη Μαρία προσπάθησαν να συγκεντρώσουν όσα το δυνατόν περισσότερα από τα ονόματα που έχει χαρίσει στην Παναγία η λαϊκή πίστη και παράδοση.

Το αποτέλεσμα είναι αν μη τι άλλο εντυπωσιακό.

Αναλυτικά οι 500 Παναγίες

1. Αγγελόκτιστος
2. Αγία Σκέπη
3. Αγιάσσου
4. Αγιοδεκτινή
5. Αγιοηλιώτισσα
6. Αγιολούσαινα
7. Αγίου όρους
8. Αγνή
9. Αγριδιώτισσα
10. Αγριλιώτισσα
11. Αειμακάριστος
12. Αειμεσιτεύουσα
13. Αθηνιώτισσα
14. Αιγύπτια
15. Αιματούσα
16. Αιμίαλου
17. Αιρκώτισσα
18. Ακαθή
19. Ακατάβλητος
20. Ακατάφλεκτη
21. Ακήραση
22. Ακρωτηριανή
23. Αλανιώτισσα
24. Αλεξανδριανή
25. Αλεξίου Κομνηνού
26. Αλεπινή
27. Αληθινή
28. Αλλοιώτισσα
29. Αλόχη
30. Αματίτση
31. Αμεμπτος
32. Αμετάθετος
33. Αμολιανή
34. Αμόλυντος
35. Αμπελακίων
36. Αμπελοκήπισσα
37. Αμωμη
38 Ανασσα
39. Αναφωνήτρια
40. Αντινίτισσα
41. Αντιφωνήτρια
42. Ανωμερίτισσα
43. Αξιον Εστί
44. Απείρανδρος
45. Απειρόγαμος
46. Απρόσιτος
47. Αρακιώτισσα
48. Αράπισσα
49. Αρβανίτισσα
50. Αρειας
51. Αρμενοκρατούσα
52. Αρσανά
53. Αρτάκης
54. Αρχαγγελιώτισσα
55. Αρχισπορίτισσα
56. Ασπραγγέλου
57. Ασπροβουνιώτισσα
58. Ασπροπαναγιά
59. Ασύγκριτη
60. Αυγουστιανή
61. Αφέντρικα
62. Αφθορος
63. Αφροδίτισσα
64. Αχειροποίητος
65. Αχραντος
66. Αψιδιώτισσα
67. Βαλουκλιώτισσα
68. Βανιώτισσα
69. Βαραγγιώτισσα
70. Βαρδιανιώτισσα
71. Βαρκού
72. Βασίλισσα
73. Βασιληγενέτειρα
74. Βατοπεδινή
75. Βατούσαινα
76. Βελανιδιά
77. Βελεστίνου
78. Βελλά
79. Βεργουπουλιανή
80. Βηματάρισσα
81. Βιγλιώτισσα
82. Βιδιανή
83. Βιργιωμένη
84. Βλασαρού
85. Βλαχέρνα
86. Βλέπουσα
87. Βλυχιόρικα
88. Βοήθεια
89. Βορεινή
90. Βούλιστα
91. Βουναρκώτισσα
92. Βουνογιάτρισσα
93. Βουνού
94. Βουρνιώτισσα
95. Βράχου
96. Βρεσθενίτισσα
97. Βρεφοκομούσα
98. Βρεφοκρατούσα
99. Βρεφουργήσασα
100. Βρεχούσα
101. Βροντιανή
102. Βρόντου
103. Βροχής
104. Βρυσιανή
105. Γαλακτίνης
106. Γαλακτοτροφούσα
107. Γαλανή
108. Γαλανούσα
109. Γαλατιανή
110. Γαλατούσα
111. Γαλαχτοτροφία
112. Γαλαχτοφορούσα
113. Γαλουχιότισσα
114. Γενεσίου Θεοτόκου Σαβαθιανών
115. Γέννας
116. Γερόντισσα
117. Γεσθημανίτισσα
118. Γηνατού
119. Γηρομεριού
120. Γιαλούσα
121. Γιάτρισσα
122. Γκαβή
123. Γκιζιλκιζιώτισσα
124. Γκουβερνιώτισσα
125. Γλυκιώτισσα
126. Γλυκοκυματούσα
127. Γλυκοφιλούσα
128. Γλωσσά
129. Γοιρδελάκη
130. Γοργόνα
131. Γοργοεπήκοος
132. Γουμένισσα
133. Γουμερά
134. Γουνιώτισσα
135. Γούντα
136. Γουρλομάτα
137. Γραφιώτισσα
138. Γρηγορίτσα
139. Γρηγορούσα
140. Γύψενη
141. Γωνιά
142. Δαδιού
143. Δαδιώτισσα
144. Δακρυρροούσα
145. Δαμάστα
146. Δέηση
147. Δεκαπεντούσα
148. Δένδρου
149. Δεξιοκρατούσα
150. Δεόμενη
151. Δερμάτα
152. Δέσποινα
153. Δημοκράνια
154. Διακονούσα
155. Διασώζουσα
156. Δικαιόκριτος
157. Δικαιότατη
158. Διότισσα
159. Δόβρα
160. Δομνιανίτισσας
161. Δοξάρισσα
162. Δουβέργαινα
163. Δακρύβρεχτος
164. Εγγυήτρια
165. Εκατονταπυλιανή
166. Εκκλησιάρχουσα
167. Εικονίστρια
168. Ελεημονήτρια
169. Ελαία
170. Ελαιοβρύτισσα
171. Ελειμονήτρια
172. Ελεοβρύτης
173. Ελέους
174. Ελεούσα
175. Ελευθερώτρια
176. Ελπιδοφόρα
177. Ελπϊς Πιστών
178. Ελωνα
179. Ενθρονη
180. Εξακουστή
181. Εξοχική
182. Επακούουσα
183. Επανωχωριανή
184. Επισκοπιανή
185. Επουράνιος
186. Επουράνιος Πύλη
187. Επταβηματούσα
188. Ερυπιανή
189. Εσφαγμένη
190. Ευαγγελίστρα
191. Ευρετή
192. Εύσπλαχνος
193. Ζαλακιώτισσα
194. Ζεραχιώτισσα
195. Ζεριχιώτισσα
196. Ζερμπτίτσης
197. Ζυλή
198. Ζωάρκεια
199. Ζωήρρυτος
200. Ζωηφόρος
201. Ζωοδότειρα
202. Ζωοδότρα
203. Ζωοδόχος
204. Ζωοπηγή
205. Ζωοπόρος
206. Ζωοτόκος
207. Ηγήτρια
208. Ηγουμένη
209. Ηδύπνους
210. Ηλιόκαλη
211. Ηλιοτόκος
212. Θαλασσινή
213. Θαλασσίτρα
214. Θαλασσομάχισσα
215. θαλασσομαχούσα
216. Θαρεινή
217. Θεάλεχτη
218. Θεοδίδαχτη
219. Θεοδόξαστη
220. Θεόκλητη
221. Θεοκνήτωρ
222. Θεοκόσμητη
223. Θεόληπτος
224. Θεομάνα
225. Θεομητροπρεπεστέρα
226. Θεοσκέπαστη
227. Θεοτίμητη
228. Θεοτόκος
229. Θεουργία
230. Θεόφραστος
231. Θεόφρων
232. Θερμιανή
233. Θευαγέστατη
234. Θρηνούσα
235. Θρηνωδούσα
236. Θωμιανή
237. Ίαμα
238. Ίαση
239. Ιερόβλαστος
240. Ιερομύτης
241. Ιεροσολυμιτική
242. Ιεροσολυμίτισσα
243. Ιλαρώτατη
244. Ιμερόεσσα
245. Ισηγορία
246. Καγιά
247. Καθαριώτισσα
248. Καθαρών
249. Καθρέπτης
250. Κακαβιώτισσα
251. Καλαθή
252. Καλαμιώτισσα
253. Καλάμου
254. Καλιγού
255. Καλλίτοκος
256. Καλού Νερού
257. Καλυβιανή
258. Καμακάρι
259. Καματερός
260. Καμένη
261. Καμπιώτισσα
262. Κάμπου
263. Κανάλα
264. Κανδήξη
265. Κανταριώτισσα
266. Καπνικαραία
267. Καρδιοβαστάζουσα
268. Καρδιώτισσα
269. Καρποφορούσα
270. Καρύπη
271. Καστριανή
272. Κάστρου
273. Καστρουλέρου
274. Κατάκαρπος
275. Καταλωνική
276. Κατάπαυση
277. Καταπολιανή
278. Καταφυγή
279. Καψοδερματούσα
280. Κερά
281. Κέρνιτσα
282. Κεχαριτωμένη
283. Κεχρινιώτισσα
284. Κηπουραίων
285. Κισσιώτισσα
286. Κιτιού
287. Κλειδί του Παραδείσου
288. Κλεισούρας
289. Κλεφτοπαναγιά
290. Κοιμητηρίων
291. Κόκκινη
292. Κολοκυθιώτισσα
293. Κολυβιανή
294. Κορκοδειλιά
295. Κορυφή
296. Κορφιάτισσα
297. Κοσμοπόθητος
298. Κοσμοσωτείρα
299. Κοσυφοίνισσα
300. Κότσικα
301. Κουκουζέλισσα
302. Κουμπελίδικη
303. Κουνοπιώτισσα
304. Κουρίου
305. Κουροτρόφος
306. Κουτσουρώ
307. Κουφή
308. Κουφή Πέτρας
309. Κοφινή
310. Κρεμαστή
311. Κρομμυδιώτισσα
312. Κτιστή
313. Κτιτόρισσα
314. Κυκκώτισσα
315. Κυπαιότισσα
316. Κυρά Ξένη και κυρία των Αγγέλων
317. Κώμη
318. Λαγουδιανή
319. Λαμπρότατη
320. Λαμπροφορία
321. Λαοδηγήτρια
322. Λαού
323. Λαρνιώτισσα
324. Λαυριώτισσα
325. Λάχνη
326. Λεσινιώτισσα
327. Λεφένα
328. Λεχούσα
329. Λιβαδιώτισσα
330. Λιόσα
331. Λιόσα
332. Λογκοβάρδα
333. Λοιμιώτισσα
334. Λουβαρά
335. Λυκοδήμου
336. Λυκούρεσι
337. Μαγαζιώτισσα
338. Μαγδαληνή
339. Μαδύτου
340. Μακελάρια
341. Μαλεβή
342. Μανδαλάκη
343. Μανεδή
344. Μαντιλούσα
345. Μαραθούντα
346. Μαρία
347. Μαστών
348. Μαύρη
349. Μαυριώτισσα
350. Μαυρομμάτα
351. Μαχαιρωμένη
352. Με τους κρίνους
353. Μεγαλομάρτυρος
354. Μεγαλόχαρη
355. Μεσοσπορίτισσα
356. Μητέρα
357. Μητέρα Θεού επί τον θρόνο
358. Μικρά
359. Μογρονήσι
360. Μολυβδοσκέβαστη
361. Μοναρκά
362. Μυροβλύτισσα
363. Μυρτενή
364. Μυρτιδιώτισσα
365. Μυφελαιώτισσα
366. Νάπα
367. Νάσσα
368. Νέα
369. Νέγρων
370. Νεοφάνεισσα
371. Νεροφορούσα
372. Νικητάτου
373. Νικοποιός
374. Νταλλιανή
375. Νυμφοτόκος
376. Ξενοβλήτης
377. Ξένων
378. Ξεσκλαβώτρα
379. Ξεσπορίτισσα
380. Ξηροκαμπίτισσα
381. Ξηρορείτισσα
382. Ξυνήγορος
383. Οδηγήτρια
384. Οικειώτατη
385. Οικονόμισσα
386. Ολβιόδωρος
387. Ολυμπιώτισσα
388. Ομόθεος
389. Ομονοούσα
390. Ορθοκωστά
391. Οσιώτατη
392 Ουρανού και Γης
393. Παγγαιότισσα
394. Πάθους
395. Παιδεύσασα
396. Παλαιοκαστρίτισσα
397. Παλαιολογίνα
398. Παλατιανή
399. Παλίνου
400. Παμμακάριστος
401. Παναγιόχορτο
402. Πανάχραντος
403. Πανάχραντος
404. Παντάνασσα
405. Παντευλόγητη
406. Πάντιμος
407. Παντόχαρα
408. Πάντων χαρά
409. Παραμυθία
410. Παρηγορήτρα
411. Παρθένα
412. Παμμακάριστος
413. Παυσολύπη
414. Πειραιώτισσα
415. Πελαγονίτισσα
416. Πεπελινίτσης
417. Περίβλεπττος
418. Περλιγού
419. Πετραϊδα
420. Πλαγιά
421. Πλατανιώτισσα
422. Πλατυτέρα
423. Πολίτισσα
424. Πολυσπορίτισσα
425. Πονολύτρια
426. Πόνου
427. Πορταϊτισσα
428. Πορτιανή
429. Πουλάτη
430. Πρέσβειρα
431. Προαναγγελλομένη
432. Προπύλη
433. Προσηγορία
434. Προσίστισσα
435. Προστάτρια
436. Προσφυγιά
437. Προυσιώτισσα
438. Πυριότισσα
439. Πυροβολήθεισα
440. Ραγίου
441. Ραχοπήδη
442. Ρόδο το Αμάραντο
443. Ρόμβη
444. Ρουμελιώτισσα
445. Σαμακιώτισσα
446. Σεπτεμβριανή
447. Σημάου
448. Σκάλα του Ουρανού
449. Σκαλωτή
450. Σκιαδενή
451. Σκοπιότισσα
452. Σοίριζα
453. Σοτομβριανή
454. Σουμελά
455. Σπηλιώτισσα
456. Στεφάνα
457. Σώματα
458. Σωτήρα
459. Ταξιδιάρα
460. Ταταρνώτισσα
461. Τήνου
462. Tης Βάτου
463. Τίμια Σκέπη
464. Τιμιωτέρα
465. Τοπλoύ
466. Του Χάρου
467. Τουρλιανή
468. Τριχερούσα
469. Τροβάτου
470. Τρουλή
471. Τρυπητή
472. Τρυφερούσα
473. Τσαμπίκα
474. Τσυκκώτισσα
475. Υπέρμαχος
476. Υψηλή
477. Φανερουλιώτισσα
478. Φανερωμένη
479. Φαρμακολύτρα
480. Φιδιότισσα
481. Φιδοττοταμιανή
482. Φιδούσα
483. Φίδωσα
484. Φλεβαριανή
485. Φοβερά Προστασία
486. Χαιρετισμών
487. Χαλκοπρατειών
488. Χελιδονού
489. Χιλιονοματούσα
490. Χοζοβιώτισσα
491. Χρυσαφίτισσα
492. Χρυσοβαλάντη
493. Χρυσογαλούσα
494. Χρυσοδαφνιώτισσα
495. Χρυσοκαστριώτισσα
496. Χρυσοκελλαριά
497. Χρυσοπηγή
498. Χρυσοσκαλίτισσα
499. Χρυσοσπιλιώτισσα
500. Ψυχοσώστα
501. Ψυχοσώτρια