Μονή Παναγίας Δοβρά: Το περίφημο θαυματουργό Άγιασμα και το προσωνύμιο «Κουκουμητριώτισσα»
Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου
Στις ανατολικές πλαγιές του Βερμίου, 5,5 χλμ βορειοδυτικά έξω από την πόλη της Βέροιας βρίσκεται η Ιερά Μονή της Παναγίας Δοβρά. Η Μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και ιδιαίτερα πανηγυρίζει κατά την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, εξαιτίας του περίφημου θαυματουργού Αγιάσματος που υπάρχει στο χώρο απέναντι από το Καθολικό του Μοναστηρίου. Μάλιστα, έχει το προσωνύμιο «Κουκουμητριώτισσα».
Την ίδια μέρα τελείται η επιμνημόσυνη δέηση για τους νεκρούς του ολοκαυτώματος του 1822.
Δείτε επίσης: Μονή Αγίας Παρασκευής: Το μοναστήρι που μοιάζει με το Γκραν Κάνιον και κόβει την ανάσα
Αποτελεί μία από τις αρχαιότερες μονές της περιοχής και είναι κτισμένη ανάμεσα σε δύο λόφους, περιτριγυρισμένη από πυκνή βλάστηση. Ο χρόνος ιδρύσεως της μονής παραμένει άγνωστος, εικάζεται ότι ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα, ωστόσο οι πρώτες ασφαλείς μαρτυρίες για την λειτουργία της προέρχονται από έγγραφα του 17ου αιώνα. Η μονή έχει λειτουργήσει αδιαλείπτως μέχρι το 1822.
Ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, ενώ την ονομασία της την οφείλει στο χωριό Δοβρά του Βερμίου που καταστράφηκε από τους Τούρκους. Η αρχική ονομασία έφερε την επωνυμία «Κουκουμητριώτισσα», ενώ αναφέρεται και ως «Ελεούσα» ή «Έξω Παναγιά».
Η μεγαλύτερη ιστορική στιγμή της μονής είναι συνδεμένη με την Ελληνική επανάσταση του 1821 και τους ηρωικούς αγώνες των μακεδόνων οπλαρχηγών και των κατοίκων της περιοχής. Κατά την περίοδο της Επαναστάσεως υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα εθνικά και θρησκευτικά κέντρα της περιοχής.
Εδώ στη Μονή μετά από συνάντηση οπλαρχηγών των περιοχών της Ημαθίας, Πέλλας, Κοζάνης, και Καστοριάς ανακηρύχθηκε ο αρματολός Τάσος Καρατάσος ή Γεροκαρατάσος ή «Κολοκοτρώνης του Βορρά» (1764-1830) ως γενικός στρατιωτικός αρχηγός των επαναστατημένων δυνάμεων.
Οχυρωμένοι στις 12 Μαρτίου 1822 ο Καρατάσος μαζί με άλλους συμπολεμιστές του, αγωνίστηκαν επιτυχώς εναντίον των Τούρκων στην μάχη της Δοβρά. Λίγο αργότερα στην εξέγερση του 1822 η μονή λεηλατήθηκε και κάηκε από τους Τούρκους, ενώ ο ηγούμενος της, ιερομόναχος Γεράσιμος, απαγχονίζεται. Ξαναχτίστηκε τελικά το 1844.
Μετά από μακρόχρονες προσπάθειες η μονή αναστηλώθηκε για να έρθει και πάλι στο προσκήνιο το 1950, όταν στα παράπλευρα της μονής οικόπεδα, χτίσθηκε Παιδούπολη με την ονομασία «ΚΑΛΗ ΠΑΝΑΓΙΑ» για ορφανά και άπορα Ελληνόπουλα που λειτούργησε οργανωμένα, κάτω από την εποπτεία του Εθνικού Οργανισμού Πρόνοιας μέχρι το 1986. Φιλοξενούσε μόνο αγόρια από έξι χρονών μέχρι να αποφοιτήσουν από το Δημοτικό. Έπειτα στέλνονταν σε άλλες παιδουπόλεις για να φοιτήσουν στο Γυμνάσιο.
Ακολουθεί μια περίοδος εγκατάλειψης, ώσπου το 1995 η μονή επανιδρύεται και λειτουργεί ως ανδρών μονή. Εντός της έκτασης της μονής λειτουργούν οι κατασκηνώσεις της μητροπόλεως καθώς και το εκπαιδευτικό Κέντρο Βυζαντινών Τεχνών (αγιογραφία, ψηφιδωτό, ξυλογλυπτική και συντήρηση).