Βόλος: Στενές επαφές… βιομηχανικού τύπου! Ένα φωτογραφικό ταξίδι στην πλούσια κληρονομιά της πόλης

Βόλος: Στενές επαφές… βιομηχανικού τύπου!

Μια πόλη σε τέλεια ισορροπία: δραστήρια, νωχελική, «ξενύχτισσα», εργατική και με το βουνό των Κενταύρων και τη θάλασσα των Αργοναυτών σε αιώνια συγχορδία να πλανεύει τον τυχερό που βρέθηκε κοντά τους. Περπατώντας ανάμεσα στις παλιές βιομηχανίες και τα κτήρια που σιγά σιγά ξαναπαίρνουν ζωή, διαπίστωσα ότι δικαίως η πόλη αποτελεί πλέον πρότυπο ανάπλασης βιομηχανικής κληρονομιάς. Κι όλα αυτά με συνοδό τη μυρωδιά του τσίπουρου, που σαν άλλη μετάληψη συμμετέχει σιωπηλά σε μια καθημερινή ιεροτελεστία…

Αποστολή-κείμενο: Μάνος Κιαπόκας (mkiapokas@dousiscom.gr)
Φωτογραφία: Σπύρος Κανατάς

Η θέα από το λιμάνι

Ποια είναι τα πρώτα που σου έρχονται στο μυαλό στο άκουσμα του Βόλου; Φυσικά «τσίπουρο» στη λιακάδα, εξωστρέφεια, πασαρέλα στο λιμάνι και τη Λεωφ. Αργοναυτών, εκδρομές στο κοντινό Πήλιο και άφθονες ποσότητες μυδιών, καβουριών και λοιπών θαλασσινών πειρασμών. Φυσικά είναι όλα αυτά, αλλά και ακόμα περισσότερα! Αυτή τη φορά, όμως, θα σου μιλήσω για την πόλη που έφερε τη βιομηχανική ανάπτυξη στην Ελλάδα, αυτή που «άνδρωσε» τον Ντε Κίρικο και ενέπνευσε τον Σκιαθίτη Παπαδιαμάντη. Μέσα από έναν περίπατο στη συνοικία Παλιά, εκεί όπου σήμερα τα μοντέρνα μαγαζιά αποτελούν πόλο έλξης για τους νέους, κάποτε παρήλαυνε όλη η βιομηχανική δύναμη της Θεσσαλίας. Κεραμοποιεία που έγιναν γκαλερί, αλευρόμυλοι που έγιναν Village και καπνοβιομηχανίες που φιλοξενούν πανεπιστημιακές αίθουσες, όλα σιγοψιθυρίζουν τις ιστορίες παλιάς δόξας και αναδεικνύουν την κληρονομιά μιας από τις ομορφότερες πρωτεύουσες της Ελλάδας.

ΣΤΗ ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ…

Αλλά ας κάνουμε ένα rewind στο έτος 1841… H πρώτη βιομηχανία «εν Βόλω» είναι γεγονός. χαλβαδοποιία Τσούγκου το όνομά της, στην ανατολική πύλη του Κάστρου (σημερινή οδό Παπακυριαζή). Λίγα χρόνια αργότερα ακολουθεί δειλά η βιομηχανία αλεύρων-ζυμαρικών Γκλαβάνη (1860), ο ατμόμυλος Μουσούρη (1869), το πρώτο βυρσοδεψείο των αδερφών Νικούλη (1871) και μικρές σιδηροβιομηχανίες και υφαντουργίες. Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος το 1881, η βιομηχανική ανάπτυξη παίρνει τον ανήφορο και το 1890 η καπνοβιομηχανία Ματσάγγου γίνεται οικονομικός πνεύμονας του Βόλου, φτάνοντας να παράγει μέχρι και 500.000 σιγαρέτα ετησίως. Τη σκυτάλη παίρνουν η μεγαλύτερη αλευροβιομηχανία του Βόλου, οι κυλινδρόμυλοι Λούλη (1914) , το 1919 η καπνοβιομηχανία Βουρνιώτη και φτάνουμε ως το 1926, όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του το πλινθοκεραμοποιείο Τσαλαπάτα που σήμερα αποτελεί κόσμημα για την πόλη, με εκθέσεις φωτογραφίας, μια ιλουστρασιόν απόδοση της τότε λειτουργίας του και ποιοτικά μαγαζιά. Γιατί, άραγε, τα αναφέρουμε όλα αυτά; Μια μικρή βόλτα στον Βόλο αρκεί για να συναντήσετε μελαγχολικά κουφάρια της άλλοτε ακμάζουσας βιομηχανικής σκηνής, που περιμένουν κι αυτά με τη σειρά τους να αξιοποιηθούν. Η συνοικία κοντά στο εμπορικό λιμάνι μοιάζει με μια μικρή πύλη στο παρελθόν. Σβησμένες επιγραφές σε καθαρεύουσα και graffiti «Μαρία σ’ αγαπώ» στους τοίχους των παλιών ψυγείων φανερώνουν μια εγκατάλειψη, αλλά μη βιαστείτε να κρίνετε τους ντόπιους άρχοντες, γιατί σύντομα θα διαπιστώσετε κι εσείς ότι η πόλη είναι πρότυπο όσον αφορά στην επανάχρηση και ανάπλαση παλιών εργοστασίων…

ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΑΡΓΟΝΑΥΤΩΝ: ΕΝΑ ΑΙΩΝΙΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ

Περπατώντας στην παραλιακή Λεωφόρο Αργοναυτών (λες από εδώ να αναχώρησαν οι μυθικοί ήρωες-χρυσοθήρες για τα μακρινά της Κολχίδας μέρη; Άγνωστο, αφού η αρχαία Ιωλκός δεν έχει προσδιοριστεί ακριβώς), θα αντικρίσεις παντού μια ομορφιά. Ο Παγασητικός, γαλήνιος να χρυσίζει στη λιακάδα, ο κόσμος να περπατάει μπροστά σε cafes, τσιπουράδικα, all day στέκια με DJs, φοιτητές να δίνουν ραντεβού στο Κορδόνι (τον κυματοθραύστη, που σαν πέτρινο, στενό μονοπάτι εισχωρεί βαθιά στον κόλπο) και ανάμεσά τους να ξεφυτρώνουν πολλά ακόμα διατηρητέα κτήρια. Ξεκινάμε με την καπνοβιομηχανία Παπαστράτου (σύμβολο της πόλης), που σήμερα στεγάζει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, και σίγουρα θα την αναγνωρίσεις για το χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικό σχέδιο που υλοποιήθηκε το 1926. Προχωρώντας προς την οδό Μεταμορφώσεως, θα συναντήσετε το Δημοτικό Ωδείο (1882), που σήμερα στεγάζει την Εθνική Τράπεζα. Αν ανηφορίσετε προς την 2ας Νοεμβρίου θα δείτε μια μικρή πλατεΐτσα στην οποία δεσπόζει το κτήριο Σπίρερ, ανάμεσα σε νεραντζιές και μοβ μπουκαμβίλιες. Χτίστηκε το 1926 για να στεγάσει την καπναποθήκη του Χέρμαν Σπίρερ. Σήμερα, ευτυχώς, διασώζεται σε πολύ καλή κατάσταση και φιλοξενεί το Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης του δήμου αλλά και πολιτιστικές δραστηριότητες. Σε απόσταση αναπνοής ο σιδηροδρομικός σταθμός του Βόλου από το 1884, με το κιτρινοκόκκινο χρώμα του, συνιστά ιδανική αφορμή για τις φωτογραφικές σας αναζητήσεις, ξετυλίγοντας παράλληλα το νήμα της Ιστορίας…

ΠΑΛΙΑ: MΙΑ ΓΕΙΤΟΝΙΑ-ΟΝΟΜΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑ…

Το Μουσείο Τσαλαπάτα

Σε απόσταση αναπνοής από το κέντρο, ακολουθώντας το χείμαρρο Κραυσίνδωνα, θα βρεθείτε στα Παλιά. Χτισμένα σε έναν λόφο από τον οποίο ξεπροβάλλουν άτακτα ερείπια της αρχαίας πόλης, κτήρια σύγχρονα και προγενέστερα, τσίγκοι και παιδιά που παίζουν στους δρόμους, δεν μπορούν παρά να γοητευτείς. Εξάλλου το κινηματογραφικό σκηνικό ενέπνευσε και τον Αγγελόπουλο που γύρισε εδώ σκηνές από το «Θίασό» του. Απαραίτητη επίσκεψη στον πολυχώρο Τσαλαπάτα. Το 1925 ήταν ακμαίο εργοστάσιο πλινθοκεραμοποιίας, που με τη φροντίδα του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς έχει μετατραπεί σε μουσείο, στο οποίο μπορείς να δεις τη διαδικασία παραγωγής μέσα από μια μοντέρνα ανάπλαση, τις καμίνους, τα τεράστια ράφια με τα άπειρα κεραμίδια, τα καμιόνια που μετέφεραν τις πρώτες ύλες, όπως επίσης «σφήνες» πολιτισμού με εκθέσεις φωτογραφίας, οπτικοακουστικό και αρχειακό υλικό. Στο προαύλιο θα γυρίσεις σε πανέμορφα μαγαζιά, όπως τη μουσική σκηνή Σαντάν (που μετακόμισε εδώ πρόσφατα, παίρνοντας μαζί τα 30 χρόνια ιστορίας του), την μπυραρία Αββαείο-πιστό μοναστηριακό αντίγραφο, το Βοξ, που φιλοξενεί live εμφανίσεις καλλιτεχνών, και τη Μυστίλλη-μοντέρνο μεζεδοπωλείο για το καθιερωμένο τσιπουράκι… Αλλά τώρα που είπαμε τσιπουράκι, πάμε ένα ταξίδι ακόμα, αυτή τη φορά στο 1922…

H Λεωφόρος Αργοναυτών

ΤΣΙΠΟΥΡΟ: ΤΟ… ΖΟΥΜΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ!

Με γλυκάνισο ή χωρίς, το 25αράκι που συνοδεύει κάθε στιγμή στον Βόλο (πολλές φορές μάλιστα από νωρίς το πρωί) έχει τη δική του ιστορία. Όλη αυτή η βιομηχανική ανάπτυξη των αρχών του προηγούμενου αιώνα οδήγησε στη δημιουργία μιας δραστήριας εργατικής τάξης. Το διάλειμμά της από το μόχθο συνοψιζόταν σε ένα ποτηράκι αψύ τσίπουρο, που συνοδευόταν συνήθως από ένα μικρό μεζεδάκι σε μικρό πιατάκι. Μη φανταστείς κάτι εξεζητημένο, λίγο σκουμπρί, μια-δυο ελιές, ντομάτα, παστό κολιό και ό,τι άλλο διέθεταν τότε. Η παρέα μετρούσε… Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι πρόσφυγες του Βόλου αποτέλεσαν μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα που ως νέο εργατικό δυναμικό εμπλούτισε μέχρι τον Β’ Π.Π. την πόλη με χέρια που έφεραν μαζί τους τις συνήθειες και την κουλτούρα τους. Τα τσιπουράδικα αναπτύχθηκαν στον τότε προσφυγικό οικισμό της Νέας Ιωνίας (πολύ κοντά στα Παλιά) και ήταν αποκλειστικά ανδρική υπόθεση… Γύρω στη δεκαετία του 1980 «μπήκαν στο παιχνίδι» και οι γυναίκες, με συνέπεια να «ελαφρύνει» το μεζεδάκι και να μεγαλώσει η ποικιλία. Σήμερα, οι πιάτσες έχουν διευρυνθεί, εκτός δηλαδή από τη Νέα Ιωνία που κρατάει τα σκήπτρα, το κέντρο προσφέρει μια μεγάλη γκάμα επιλογών (βοηθάει και η θέα στο λιμάνι). Τα τσιπουράδικα πλέον έχουν, δυστυχώς, «αλλοιωθεί», μετατρέποντας μια λιτή τελετουργία σε υπερκατανάλωση θαλασσινών, συχνά προμαγειρεμένων και προτηγανισμένων, που απευθύνεται σε τουρίστες, φοιτητές και επισκέπτες που δίνουν βάση στο φαγητό και όχι στο παραδοσιακό τσιπουράκι. Όπως και να ‘χει, αν βρεθείτε στον Βόλο, επιβάλλεται να μετάσχετε στην τσιπουροκατάνυξη. Σπεσιαλιτέ δεν υπάρχει… Πρωταγωνιστής το καΐκι και τα δίχτυα του ψαρά: μύδια, γαριδούλες, κουτσομούρες, χταποδάκι μικρό, καλαμαράκι, φούσκες, γυαλιστερές (ζωντανές βεβαίως), κυδώνια και ο κατάλογος δε σταματάει. Μάλιστα, έχει καθιερωθεί σε κάθε 25αράκι που παραγγέλνεις να προσφέρεται και διαφορετικός μεζές που δεν χρεώνεται extra. Στην Παραλία ξεχωρίζεις στη μια μεριά την Ιωλκό (Αργοναυτών 32, τηλ. 24210 35227), με μεγάλες διαστάσεις στο χώρο, στον κατάλογο και στις μερίδες, και στην άλλη το Μονοσάνδαλο (Τσοποτού 1, Άγ. Κωνσταντίνος, τηλ. 24210 37525), με φόντο την εκκλησία του Αγ. Κωνσταντίνου. Εδώ θα δοκιμάσεις εξαίσιο σκουμπρί παστό, γαριδούλα ψιλή, καθαρισμένη και χειροποίητους μεζέδες, με τις ανάλογες σάλτσες που κάνουν το τσιπουράκι να κυλάει αβίαστα… Στη Νέα Ιωνία, στην περιοχή των Αγίων Αναργύρων, στην είσοδο της πόλης, εμπιστεύσου τη Σούλα στα Θαλασσοπούλια (Μπότσαρη 33, κιν. 6989 098722). Μεγάλα πεντανόστιμα καβούρια, πίτσα θαλασσινών, μυδοπίλαφο με υπέροχη μυρωδιά και γυαλιστερές μαζί με πατατοσαλάτα συνθέτουν το μενού που θα σε καταπλήξει. Μάλιστα, το φιλικό περιβάλλον και οι πολύ καλές τιμές (€3,20 το 25αράκι με μεζέ) θα σε κάνουν να έρχεσαι ξανά και ξανά! Στην κεντρική οδό της Νέας Ιωνίας, την 2ας Νοεμβρίου, θα στρίψεις στη Μαιάνδρου και θα ακολουθήσεις τα δαιδαλώδη στενάκια της για να βρεθείς στα παραδοσιακά κουτούκια της. Ρωτήστε για το τσιπουράδικο της Μαρίνας (Μαγνησίας 13, τηλ. 24210 66245). Οικογενειακό, ζεστό με σπάνιους μεζέδες. Ζητήστε από την κα Μαρίνα σουπιά με το μελάνι της, τσίρο παστό και χταπόδι ψητό με λαχανοσαλάτα! Αξέχαστο…

ΦΥΓΑΜΕ ΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟ!

Αφού περιπλανηθήκατε στις παραδόσεις και την ιστορία του Βόλου, τι θα λέγατε για μια βόλτα στο ζωντανό κέντρο με τα μοδάτα cafés, τα ιδιαίτερα εστιατόρια και την κίνηση όλες τις ώρες της ημέρας; Θα παρατηρήσετε ότι οι Βολιώτες βγαίνουν από νωρίς. Οι πιάτσες είναι δύο: παραλία και Κολωνάκι! Στην παραλία συγκεντρώνονται cafes το ένα δίπλα στο άλλο, με δυνατές μουσικές, μπάρες με τα καλύτερα premium ποτά και νεαρόκοσμο, φοιτητές αλλά και οικογένειες, ενώ η περιοχή Κολωνάκι βρίσκεται στην καρδιά της πόλης, με κυριότερους δρόμους τις πεζοδρομημένες Ερμού και Κουμουνδούρου, που προσελκύει κομψούς θαμώνες και νεογιάπηδες που μετά το γραφείο τους ρουφούν το εσπρεσάκι τους ή τσουγκρίζουν με ένα ποτήρι prosecco. Ναι, οι Βολιώτες ξέρουν να περνούν καλά και να συνδυάζουν δουλειά με διασκέδαση.

Γι’ αυτό μην εκπλαγείτε όταν διαπιστώσετε ότι οι περισσότεροι επιτυχημένοι επιχειρηματίες είναι-δεν είναι 30 χρόνων. Σπούδασαν, ταξίδεψαν, είδαν όμορφα μαγαζιά σε Ελλάδα και εξωτερικό και έφεραν μαζί στην πόλη τους φρέσκες ιδέες. Ξεκινάμε με το Jam στην Παραλία (Αργοναυτών 62, τηλ. 24210 76156, καθημερινά από τις 08:00). O Γιώργος εδώ και 11 χρόνια δίνει τον καλύτερο εαυτό του και ο κόσμος το ανταποδίδει. Τεράστια μπάρα σε κομβικό σημείο, δίνει στο meeting point της παραλίας ιδιαίτερο χαρακτήρα. Ξεκινήστε τη μέρα σας με καφέ από τους έμπειρους baristas και θέα στη θάλασσα ή πιείτε το ποτό σου με mainstream ήχους σε δυνατά ντεσιμπέλ. Στην αρχή της πασαρέλας, κοντά στον Αγ. Κωνσταντίνο και τη ρομαντική προκυμαία, θα συναντήσετε το Λιόγερμα (πρώην Γιούσουρι). Είναι ένα από τα μεγαλύτερα μαγαζιά του Βόλου που άνοιξε τις πόρτες του λίγες μέρες πριν ανακαινισμένο. Άνετοι καναπέδες για cocktails και καφεδάκι με lounge ήχους σε ένα από τα κλασικά στέκια. Αν πάλι είστε του κέντρου, ανεβείτε προς την Κουμουνδούρου. Εκεί θα βρεθείτε στο Grooove (Κουμουνδούρου 40 & Κονταράτου, τηλ. 24210 22482) -απαραίτητη στάση για καφέ αλλά και για cocktails, μιας και διαθέτει έναν από τους καλύτερους bartenders της Ελλάδας, τον Θανάση Κουζιώκα, και μια εντυπωσιακή κάβα με 650 φιάλες, ανάμεσα στις οποίες σίγουρα θα… εντοπίσετε και τη δική σας. Χαρακτηριστικό του, το ιδιαίτερο design από την Κατερίνα Αποστολάκη, που έντυσε το βιομηχανικού στυλ εσωτερικό του με vintage σπάνια έπιπλα. Εδώ θα δοκιμάσετε και ομελέτες, σνακ αλλά και πεντανόστιμα tapas.

Το Groove

Σχεδόν δίπλα σας περιμένει το ολοκαίνουριο Hookah (Kουμουνδούρου 46, τηλ.24210 301741). Εκεί θα γνωρίσετε τον Άγγελο, που δημιούργησε ένα υπέροχο spot με βιομηχανικό στυλ που θα μαγνητίσει κάθε γνώστη των μικρών καθημερινών απολαύσεων: μοναδικό στο είδος του, γιατί προσφέρει εκτός από σπάνια μονοποικιλιακά χαρμάνια espresso, γυάλινους, χειροποίητους, ανεκτίμητης αξίας ναργιλέδες, με πάνω από 60 διαφορετικές γεύσεις (Red Bull, cola, κάρδαμο, blueberry κ.λπ.). Επίσης, έχοντας fitness προσανατολισμό, προσφέρει ροφήματα πρωτεΐνης, αλλά και βιολογικό τσάι, με μια σταγόνα σπάνιο μέλι καστανιάς από οικοτεχνία του Πηλίου!

Αν τώρα πεινάσετε, σας προτείνω ανεπιφύλακτα το 4friends (καθημερινά από τις 11:00, κουζίνα από τις 19:00, οδός Όγλ 20, κιν. 6976 803666). Σε διατηρητέο κτήριο του 1920, 4 φίλοι έφτιαξαν το πιο ωραίο, ίσως, μαγαζί της πόλης. Επιλεγμένα πιάτα, όπως ψητό φιλέτο σολομού με σάλτσα πορτοκάλι και φράουλα, τριλογία τηγανιάς σε φωλιά τορτίγιας και χειροποίητο cheesecake σε ποτήρι με φρέσκια φράουλα κερδίζουν τη μάχη των εντυπώσεων. Εκτός από υποδειγματική κουζίνα, επιλέξτε κάποιο από τα 14 καλοφτιαγμένα cocktails της λίστας και φτιάξτε την τέλεια ατμοσφαιρική βραδιά! Για πιο casual και ψητές απολαύσεις, η Πίτα του Παππού εγγυάται τη γνωστή ποιότητα κρεατικών, τις τεράστιες μερίδες και το γρήγορο σέρβις σε ένα από τα κεντρικότερα σημεία της πόλης. Για after ξενύχτι, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο club Crystal, λίγο έξω από το Κέντρο (Αθηνών-Λαρίσης, κιν. 6987 257935), που συγκεντρώνει όλο το ενδιαφέρον των clubbers με τα mainstream DJ sets και τα γνωστά πάρτι που φιλοξενεί (εμείς πετύχαμε το θρυλικό Show Μe Love του W), κάνοντας τον Βόλο να μην υστερεί σε τίποτα από μια μεγαλούπολη, διατηρώντας ταυτόχρονα τη μαγεία ενός λιμανιού και την ατμόσφαιρα ενός παραδοσιακού οικισμού με πλούσια βιομηχανική κληρονομιά…

H AΡΓΩ ΑΝΑΧΩΡΕΙ…

Ο Μουντζούρης

Μόλις ξετυλίξαμε τα μυστικά της πόλης του Ιάσονα, μιας πόλης ζωντανής και φιλόξενης… Κάτω από τη σκιά του μυθικού βουνού του Πηλίου και με τον Βόλο να ατενίζει διαρκώς τον Παγασητικό, πραγματοποιήσαμε ένα πανέμορφο οδοιπορικό. Κι ακόμα κι αν δεν ήπιαμε πολλά τσίπουρα, επιφυλασσόμαστε για την επόμενη φορά…

Θολωτός τάφος στο Σέσκλο