16 Δεκεμβρίου 1923: Σαν σήμερα οι τελευταίες εκλογές στην Ελλάδα με σφαιρίδιο – Θριαμβευτής ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Σαν σήμερα (16/12) το 1923, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αναδείχθηκε ο μεγάλος νικητής – έπειτα από αποχή των αντιβενιζελικών – στις τελευταίες εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα με σφαιρίδιο. Οι πρώτες εθνικές εκλογές με σφαιρίδιο έγιναν στις 14-17 Μαΐου 1865, με νικητή τον Μεσσήνιο Αλέξανδρο Κουμουνδούρο.

Το σφαιρίδιο και οι εκλογές

Το σφαιρίδιο (μικρός μολυβένιος βώλος) εισήχθη στην Ελλάδα με εισήγηση των Επτανήσιων βουλευτών και αποτέλεσε μέσο ψηφοφορίας, με τη δικαιολογία ότι ήταν το «καταλληλότερο εις τα αναπτυγμένα έθνη, τα έχοντα ηθικήν καλυτέραν, σέβας προς τους νόμους και την δημοτικήν παιδείαν διακεχυμένην και εις το ευτελέστατον χωρίον».

Η συνταγματική κατοχύρωση της ψηφοφορίας με σφαιρίδιο είχε σκοπό το «απόρρητο της ψήφου», μετά την εμπειρία των νόθων εκλογών της Οθωνικής περιόδου, κατά τις οποίες χρησιμοποιούνταν ψηφοδέλτια. Για ογδόντα χρόνια περίπου οι Έλληνες ψηφοφόροι χρησιμοποιούσαν σφαιρίδια.

Η ψηφοφορία με σφαιρίδιο γινόταν ως εξής: Σε κάθε εκλογικό τμήμα υπήρχαν τόσες κάλπες όσοι και οι υποψήφιοι. Η κάλπη, ήταν χωρισμένη εσωτερικά σε δύο μέρη, τα οποία εξωτερικά ξεχώριζαν από το διαφορετικό χρώμα τους. Το δεξιό μέρος ήταν λευκό και έγραφε ΝΑΙ και το αριστερό μαύρο και έγραφε ΟΧΙ και επάνω στην κάλπη υπήρχε κολλημένος ένας σωλήνας υπό γωνία, ο οποίος κατέληγε σε στρογγυλή οπή. Ο ψηφοφόρος έπαιρνε ένα μολυβένιο σφαιρίδιο, σήκωνε ψηλά το χέρι του και αφού πλησίαζε την κάλπη, έβαζε το χέρι του μέσα στην οπή του σωλήνα και έριχνε το σφαιρίδιο στο χώρισμα που αντιστοιχούσε στο «ναι» ή το «όχι».

Οι τελευταίες εκλογές με σφαιρίδιο και η νίκη του Βενιζέλου

Στις 16 Δεκεμβρίου 1923, η Επαναστατική κυβέρνηση των Πλαστήρα – Γονατά είχε προκηρύξει εκλογές για την ανάδειξη της Δ΄ Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης, προκειμένου να αποφασιστεί το πολίτευμα της Ελλάδας.

Οι εκλογές αυτές πραγματοποιήθηκαν με ψηφοδέλτιο και με σφαιρίδιο. Η Συντακτική Συνέλευση συνήλθε στις 2 Ιανουαρίου 1924 και δυο μέρες αργότερα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος σχημάτισε κυβέρνηση.

Έναν μήνα μετά, επήλθε η παραίτηση Βενιζέλου και τη θέση του πήρε ο Γεώργιος Καφαντάρης, σχηματίζοντας νέα κυβέρνηση υπό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.

Το γεγονός πως υπήρχαν δυο μέσα ψηφοφορίας (σφαιρίδιο και χειρόγραφα ψηφοδέλτια) δυσχέραινε τον υπολογισμό της εκλογικής δύναμης σε ψήφους ή ποσοστά των διαφορών, βενιζελογενών κυρίως, πολιτικών μορφωμάτων που συμμετείχαν.