Τα πολυτιμότερα «κοσμήματα» της πόλης

Πόσες φορές δεν θαυμάσατε τα πανέμορφα νεοκλασικά της Αθήνας; Πόσες φορές δεν φωτογραφηθήκατε με φόντο κάποιο από αυτά τα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα; Αναρωτηθήκατε, όμως, ποτέ για την πορεία τους στο πέρασμα του χρόνου ή για το τι κρύβουν πίσω από τις “βαριές” πόρτες τους; Μάθετε λοιπόν ότι…

ΖΑΠΠΕΙΟ ΜΕΓΑΡΟ

Τα αρχικά σχέδια του Ζαππείου Μεγάρου, στον Εθνικό Κήπο, επιμελήθηκε ο Γάλλος αρχιτέκτονας Φρανσουά Μπουλανζέρ, ενώ ο θεμέλιος λίθος του τοποθετήθηκε τον Ιανουάριο του 1874. Έκτοτε τα αρχικά σχέδια αναδιαμορφώθηκαν αρκετές φορές, ενώ την τελευταία «πινελιά» έβαλε ο γνωστός Θεόφιλος Χάνσεν. Σκοπός της δημιουργίας του, κατά την επιθυμία του χρηματοδότη του Ευαγγέλη Ζάππα, ήταν η εξυπηρέτηση των αναγκών των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896. Ωστόσο, το επιβλητικό νεοκλασικό είχε κι άλλες χρήσεις στο πέρασμα του χρόνου. Το 1936 φιλοξένησε τον πρώτο κρατικό ραδιοφωνικό σταθμό, το 1940 λειτούργησε ως νοσοκομείο και το 1944 μετατράπηκε σε στρατώνα. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται κυρίως για συνέδρια, εκδηλώσεις και τελετές.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Η ιστορική υπογραφή για την επικύρωση της εισόδου της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση τον Ιανουάριο του 1981 πραγματοποιήθηκε εδώ;

(Τηλ. 210 3223509, www.zappeion.gr. Ώρες επισκέψεων: καθημερινά 08:30-14:30 κατόπιν συνεννοήσεως)

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

Ιθύνων νους της δημιουργίας του εντυπωσιακού αυτού κτηρίου ήταν ο Σίμων Σίνας, καθώς το 1856 κατέθεσε μεγάλη δωρεά στο κράτος για την οικοδόμηση της Ακαδημίας. Ο σχεδιασμός του ανατέθηκε στον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν, ο οποίος, αντλώντας έμπνευση από την κλασική αρχιτεκτονική της Αθήνας του 5ου αι., πραγματικά μεγαλούργησε. Τα έργα για την ανέγερσή του ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1859 και ολοκληρώθηκαν 28 χρόνια μετά, τον Μάρτιο του 1887. Κατά καιρούς σε αυτό φιλοξενήθηκαν το Νομισματικό Μουσείο, το Βυζαντινό Μουσείο και τα Γενικά Αρχεία του Κράτους. Από τον Μάρτιο του 1926 στους χώρους του εγκαταστάθηκε η Ακαδημία Αθηνών και τα ερευνητικά της κέντρα, τα οποία λειτουργούν μέχρι σήμερα.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Θεωρείται, από τους ειδικούς, το ομορφότερο νεοκλασικό κτήριο σε όλο τον κόσμο;

(Πανεπιστημίου 28, τηλ. 210 3664700)

ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ένα χρόνο μετά την ίδρυση της Τράπεζας της Ελλάδος, το 1928, προκηρύχθηκε αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την σχεδίαση της έδρας της. Τα θεμέλια τοποθετήθηκαν το 1933 και την πλήρη επίβλεψη του έργου ανέλαβαν οι αρχιτέκτονες Ν. Ζουμπουλίδης και Κ. Παπαδάκης. Τα εγκαίνιά του πραγματοποιήθηκαν στις 4 Απριλίου του 1938 παρουσία του τότε πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά. Με τις ανάγκες της τράπεζας να αυξάνονται, έγιναν κάποιες επεκτάσεις μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, τη δεκαετία του ’70 και το 1982. Χρονολογία-σταθμός στην ιστορία υπήρξε το 1989, καθώς μετά από απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο μνημείο.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Υπήρχαν αντιδράσεις από μέλη του Λαϊκού Κόμματος, ώστε να μην δοθεί κυβερνητική άδεια για την ανέγερση του κτηρίου;

(Πανεπιστημίου 21, τηλ. 210 3201111)

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Μέρος της περίφημης τριλογίας -Ακαδημία, Βιβλιοθήκη, Πανεπιστήμιο- οφείλει την ίδρυσή του στον βασιλιά Όθωνα, ο οποίος κάλυψε ένα μεγάλο μέρος των δαπανών για την κατασκευή του. Χρειάστηκαν 25 χρόνια (1839-1864) αδιάκοπης εργασίας για να παραδοθεί το λαμπρό αυτό κτήριο, που θα στέγαζε το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αρχιτέκτονάς του ήταν ο Δανός Κρίστιαν Χάνσεν, αδερφός του Θεόφιλου Χάνσεν, ο οποίος προσάρμοσε την αισθητική του πρώιμου νεοκλασικισμού στο ελληνικό μεσογειακό κλίμα, ενώ τη διακόσμησή του επιμελήθηκε ο Βαυαρός ζωγράφος Καρλ Ραλ. Σήμερα, στο κτήριο στεγάζονται η Πρυτανεία, η Σύγκλητος, το σύγχρονων προδιαγραφών αμφιθέατρο -που λειτουργεί ως αίθουσα τελετών- και άλλες κεντρικές υπηρεσίες του Πανεπιστημίου.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Το κτήριο αποτελείται από ένα σύνολο όγκων που δημιουργούν ένα διπλό Τ;

(Πανεπιστημίου 30, www.uoa.gr)

ΠΑΛΙΑ ΒΟΥΛΗ

Ένα από τα ιστορικότερα κτήρια της πόλης είναι αυτό της Παλιάς Βουλής, που δεσπόζει πίσω από το επιβλητικό άγαλμα του μαχητή της Επανάστασης του 1821, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, επί της Σταδίου. Σε σχέδια του Γάλλου αρχιτέκτονα Φρανσουά Μπουλανζέ, με κάποιες τροποποιήσεις του Παναγιώτη Κάλκου, θεμελιώθηκε από τη βασίλισσα Αμαλία το 1858 και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1875. Έκτοτε, μέχρι και το 1935, αποτέλεσε την πρώτη έδρα του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Στη συνέχεια στέγασε το Υπουργείο Δικαιοσύνης, ενώ από το 1961 μέχρι και σήμερα στεγάζει το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Στη μόνιμη έκθεσή του θα θαυμάσετε κειμήλια, έργα τέχνης, προσωπικά αντικείμενα κ.ά. που χρονολογούνται από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης μέχρι και τον Πόλεμο του ’40.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Από το βήμα της Παλιάς Βουλής ο Χαρίλαος Τρικούπης αναφώνησε το 1893 το περίφημο «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»;

(Σταδίου 13, τηλ. 210 3237617, www.nhmuseum.gr. Ώρες λειτουργίας: Τρ.-Κυρ. 09:00-14:00. Είσοδος: €3, μειωμένο €1,50)

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Το κτήριο του Πολυτεχνείου στη συμβολή των Πατησίων και Στουρνάρη, γνωστό και ως Αβέρωφ, «κοσμεί» τον κεντρικό δρόμο της Αθήνας από το 1878. Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα δουλειάς του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου, χρηματοδοτήθηκε από τον Νικόλαο Στουρνάρη, ευεργέτη και ιθύνοντα νου της δημιουργίας του οικοδομήματος που θα στέγαζε αργότερα τις σχολές του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου. Το 1870 κρίθηκε απαραίτητη η συνδρομή του Γ. Αβέρωφ, στον οποίο οφείλει και το όνομά του, για την ολοκλήρωση του έργου. Αρχικά φιλοξένησε αρκετές εκθέσεις από ανασκαφές του Σλήμαν, εν συνεχεία μετατράπηκε σε νοσοκομείο και τέλος έδρα της Εθνικής Πινακοθήκης. Η αιματοβαμμένη εξέγερση των φοιτητών του το τριήμερο 14-17 Νοεμβρίου του 1973 στιγμάτισε ανεξίτηλα την ελληνική ιστορία.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Το συγκρότημα του Πολυτεχνείου έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού;

(Πατησίων 42)

ΠΡΟΕΔΡΙΚΟ ΜΕΓΑΡΟ

Με τη γέννηση του Κωνσταντίνου, γιου του βασιλιά Γεωργίου Α’, το 1868 το ελληνικό δημόσιο αποφασίζει να του δωρίσει, όταν ενηλικιωθεί, την προσωπική του κατοικία στην καρδιά της πόλης. Έτσι, το 1891 άρχισαν οι διαδικασίες ανέγερσης του Ανακτόρου του Διαδόχου, όπως ήταν γνωστό. Ο σχεδιασμός του ανατέθηκε στον Ερνέστο Τσίλερ και η περάτωσή του διήρκησε μόλις 6 χρόνια. Το 1909, έπειτα από πυρκαγιά που καταστρέφει ένα μέρος των ανακτόρων, μεταφέρεται προσωρινά εκεί ολόκληρη η βασιλική οικογένεια. Μετά την ανακήρυξη της δημοκρατίας το 1924 μετατρέπεται σε Προεδρικό Μέγαρο, ενώ το 1935 με την παλινόρθωση της μοναρχίας επιστρέφει στην πρότερη χρήση του. Από το 1974 και μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται ως κατοικία του Προέδρου της Δημοκρατίας.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Το 1909 προστέθηκε η αίθουσα χορού και το 1960 η αίθουσα δεξιώσεων;

(Βασιλέως Γεωργίου Β΄2, τηλ. 210 7283111. Επισκέψιμο μόνο από σχολεία και κατόπιν συνεννοήσεως)

ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Ένα από τα αρχιτεκτονικά στολίδια της πόλης είναι το δημαρχιακό μέγαρο επί της οδού Αθηνάς, στην Πλατεία Κοτζιά. Η δημιουργία του, σε μελέτη και σχέδια του Παναγιώτη Κάλκου, αποφασίστηκε επί δημαρχίας του Π. Κυριακού το 1871 μετά τη χορήγηση ενός δανείου ύψους 130.000 δρχ. από την Εθνική Τράπεζα. Ο σχεδιασμός του διώροφου αυστηρού νεοκλασικού ήταν άμεσα επηρεασμένος από την αρχιτεκτονική των ανακτόρων, ενώ οι εργασίες ανέγερσής του διήρκεσαν μόλις 2 χρόνια. Το 1901 σημειώθηκαν οι πρώτες τροποποιήσεις στη διαρρύθμιση του χώρου, ενώ την περίοδο 1935-1937 προστέθηκε ο τρίτος όροφος.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Τη φιλοτέχνηση της τοιχογραφίας που κοσμεί την αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου ανέλαβε ο ζωγράφος Γιώργος Γουναρόπουλος;

(Πλατεία Κοτζιά, τηλ. 210 3722132, 210 3722135. Επισκέψιμο κατόπιν συνεννοήσεως)

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Τα ανάκτορα ενός βασιλιά δεν θα μπορούσαν παρά να είναι μεγαλοπρεπή. Το κτήριο που αποτέλεσε την κατοικία του Όθωνα, στη μετέπειτα Πλατεία Συντάγματος, σχεδιάστηκε από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Φρίντριχ φον Γκέρτνερ και οικοδομήθηκε μέσα σε 4 χρόνια (1836-1840) με έξοδα του βασιλιά Λουδοβίκου Α’ της Βαυαρίας, ως προσωπικό δάνειο προς τον γιο του. Το 1910 η βασιλική οικογένεια αποχωρεί από αυτό, μιας και είχε υποστεί σοβαρές ζημιές από τις πυρκαγιές του 1884 και του 1909. Το 1922 χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο περίθαλψης προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής, ενώ από το 1935 αποτελεί την έδρα της Βουλής των Ελλήνων.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Τη διαμόρφωση του κτηρίου από βασιλική κατοικία σε κοινοβούλιο ανέλαβε ο αρχιτέκτονας Ανδρέας Κριεζής;

(Βασ. Σοφίας 11, Πλατεία Συντάγματος, τηλ. 210 3707000. Ώρες επισκέψεων Σάβ.- Κυρ. 10:00-20:00, για ραντεβού: 210 3692429)

ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ-ΙΛΙΟΥ ΜΕΛΑΘΡΟΝ

Δημιουργήθηκε για να αποτελέσει την κατοικία του γνωστού ερευνητή-αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν. Ο Ερνέστος Τσίλερ, φανερά επηρεασμένος από την ιταλική αναγέννηση, προσάρμοσε το σχέδιό του στον αθηναϊκό νεοκλασικισμό που επικρατούσε ως τάση στα τέλη του 19ου αιώνα. Θεωρείται ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα κτήρια της εποχής και το αξιολογότερο έργο του αρχιτέκτονα. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1878 και ολοκληρώθηκε το 1880. Το 1927 πέρασε στα χέρια του κράτους και στέγασε διαδοχικά το Συμβούλιο της Επικρατείας και τον Άρειο Πάγο. Το 1984 πέρασε την κυριότητα του Υπουργείου Πολιτισμού και από το 1985 στεγάζει το Νομισματικό Μουσείο. Η μόνιμη έκθεσή του είναι αφιερωμένη στο Ιλίου Μέλαθρον και τον αρχικό ιδιοκτήτη του.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Το όνομα Ιλίου Μέλαθρον σημαίνει Μέγαρο της Τροίας και έχει άμεση σχέση με την ανασκαφή της μυθικής πόλης από τον Ερρίκο Σλήμαν;

(Πανεπιστημίου 12, τηλ. 210 3612519, www.nma.gr. Ώρες λειτουργίας: Δευτ.-Σάβ. 09:00-21:00, Κυρ. 09:00-17:00. Είσοδος: €3, μειωμένο €2)

ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Η ιδέα της δημιουργίας μιας μόνιμης έδρας για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο υπήρχε ήδη από το 1863. Ωστόσο, μόλις το 1859 και μετά από μία διόλου ευκαταφρόνητη χορηγία του ομογενούς Δημητρίου Βερναρδάκη ξεκίνησε ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την περάτωσή του. Οι προτάσεις για την πιθανή τοποθεσία του πολλές και τα αρχιτεκτονικά σχέδια άπειρα. Ωστόσο, το 1866 η δωρεά του οικοπέδου από την Ελένη Τοσίτσα καθόρισε την οριστική του θέση. Έτσι λοιπόν, άρχισαν άμεσα οι εργασίες ανέγερσης του μεγάρου, σε σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Λούντβιχ Λάνγκε, παραλλαγμένα λίγο αργότερα από τον Παναγή Κάλκο. Τόσο η πρόσοψη όσο και οι εσωτερικοί του χώροι αναδιαμορφώθηκαν σταδιακά κατά τη διάρκεια του 20ού αι. για να πάρει τη σημερινή του μορφή. Πρόκειται για το μεγαλύτερο μουσείο της χώρας με περισσότερα από 11.000 εκθέματα του ελληνικού πολιτισμού, από την προϊστορίας έως την ύστερη αρχαιότητα.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Τη διαμόρφωση της πρόσοψής του επιμελήθηκε ο Ερνέστος Τσίλερ;

(Τοσίτσα 1, τηλ. 210 8217724, www.namuseum.gr. Ώρες λειτουργίας: Δευτ. 13:30-20:00, Τρ.-Κυρ. 08:30-15:00. Είσοδος: €7, μειωμένο €3)

ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ

Γυρίζουμε πίσω στο χρόνο και κάνουμε μια στάση στο 1891, έτος που ξεκινάνε οι διαδικασίες ανέγερσης του Εθνικού Θεάτρου -γνωστό αρχικά ως Βασιλικό Θέατρο- επί της Αγίου Κωνσταντίνου. Η πρόσοψη του περίφημου έργου του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλερ, που έχει βάλει την υπογραφή του και σε άλλα αξιόλογα κτήρια της πρωτεύουσας, είναι εμπνευσμένη από τον αναγεννησιακό ρυθμό, σε αντίθεση με τα δύο πλαϊνά του μέρη που ακολουθούν τη νεοκλασική αρχιτεκτονική. Το 1930 έλαβε χώρα η πρώτη ανακαίνισή του, το 1960 προστέθηκε η Νέα Πτέρυγα, ενώ το 1979 άρχισε η ανάπλαση του πίσω μέρους του οικοπέδου. Μετά το σεισμό του 1999 ανεστάλη η λειτουργία του θεάτρου και το 2001 ξεκίνησαν οι προσπάθειες αποκατάστασής του, οι οποίες ολοκληρώθηκαν έπειτα από 8 χρόνια. Στη σκηνή του έχουν ανέβει σπουδαίοι ηθοποιοί που ερμήνευσαν μεγάλους ρόλους του διεθνούς και του ελληνικού ρεπερτορίου. Επισκεφθείτε το ανανεωμένο μέγαρο και παρακολουθήστε την παράσταση Η Κυρία από τη Θάλασσα του Ερρίκου Ίψεν, σε σκηνοθεσία Έρικ Στούμπε.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Οι πρώτες εγκαταστάσεις σκηνής, θέρμανσης και φωτισμού -από τις πιο προηγμένες της εποχής- σχεδιάστηκαν από Βιεννέζους μηχανικούς και κατασκευάστηκαν στον Πειραιά;

(Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, τηλ. 210 5288100, www.n-t.gr)

ΒΑΛΛΙΑΝΕΙΟΣ ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Το όραμα του Ιωάννη Καποδίστρια για την ίδρυση της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος άρχισε να υλοποιείται τον Μάιο του 1832 με την έκδοση του σχετικού διατάγματος. Πρόκειται για μία ακόμη έμπνευση του Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν, ο θεμέλιος λίθος της οποίας τοποθετήθηκε τον Μάρτιο του 1888. Τη γενική επίβλεψη του έργου, τα έξοδα του οποίου είχαν αναλάβει εξολοκλήρου οι Κεφαλλονίτες αδερφοί Βαλλιάνοι, είχε ο φημισμένος αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλερ, που άφησε το δικό του στίγμα στην Αθήνα. Η οικοδόμηση του νεοκλασικού κτηρίου ολοκληρώθηκε το 1903 και αμέσως μεταφέρθηκε εκεί το αρχείο της Βιβλιοθήκης. Σήμερα, στο θαυμαστό αυτό κτίσμα φυλάγεται όλος ο γραπτός πολιτισμικός θησαυρός της χώρας, τον οποίο μπορείτε να «εκτιμήσετε» εκδίδοντας δωρεάν το Δελτίο Αναγνώστη που σας προσφέρει πρόσβαση στο περίφημο αναγνωστήριό της.

ΤΟ ΞΕΡΑΤΕ ΟΤΙ: Στην Εθνική Βιβλιοθήκη φιλοξενούνται περισσότεροι από 50.000 τόμοι;

(Πανεπιστημίου 32, τηλ. 210 3382568, www.nlg.gr. Ώρες λειτουργίας αναγνωστηρίου: Δευτ.-Πέμ. 09:00-20:00, Παρ.-Σάβ. 09:00-14:00)